लोकसेवा तयारी सामग्री (वस्तुगत प्रश्नोत्तर)

१. यस वर्ष (सन् २०२१)को अमूर्त सम्पदा पुरस्कार कसलाई प्रदान गरियो ?
 दिलकुमार बाराही
– रातो मत्स्येन्द्रनाथको रथ बनाउन ५५ वर्षदेखि संलग्न बाराही नाइके दिलकुमारलाई सो अवार्ड प्रदान गरिएको ।
– त्यस्तै ताजिकिस्तानका डा. सिरिन्वेक दाभ्लाटमामाडोभ र इटलीका एल फेल्ज पनि सो अवार्डबाट सम्मानित ।

२. विश्व बैङ्कद्वारा सन् २०२१ अक्टोबर ७ मा प्रकाशित दक्षिण एसियाली ‘इकोनोमिक फोकस’ अनुसार आ.व. २०७८÷७९ मा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर कति हुने अनुमान छ ?
 ३.९ प्रतिशत
आ.व. २०७८÷७९ मा ६.५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्ने सरकारी लक्ष्य रहेको ।
इकोनोमिक फोकसअनुसार दक्षिण एसियाली राष्ट्रहरूको स्थिति ः
– माल्दिभ्स ः ११ प्रतिशत
– भारत ः ७.५ प्रतिशत
– बङ्गलादेश ः ६.४ प्रतिशत
– नेपाल ः ३.९ प्रतिशत
– भुटान ः ३.६ प्रतिशत
– पाकिस्तान ः ३.४ प्रतिशत
– श्रीलङ्का ः २.१ प्रतिशत

३. सन् २०२१ अक्टोबर ४ मा जापानको प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त हुने व्यक्तित्व को हुन् ?
 फुमिओ किशिदा

(जापानको १००औँ प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त ।)

४. सन् २०२१ को नोबल शान्ति पुरस्कार कसलाई प्रदान गरियो ?
 पत्रकारद्वय मारिया रेसा (फिलिपिन्स) र दिमित्री मुरातोभ (रुस)
(अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको रक्षाका लागि गरेको प्रयासका लागि ।)

५. सन् २०२१ को चिकित्सातर्फको नोबेल पुरस्कार कसलाई प्रदान गरियो ?
 डेविड जुलियर्स (अमेरिका) र आर्डेम पाटापोसियन (लेवनान)
(मानव शरीरले कसरी सूर्यको किरणको न्यानोपना र प्रिय व्यक्तिको अङ्कमालको स्पर्श महसुस गर्छ भन्ने विषय अर्थात् तातो, चिसो र स्पर्श थाहा पाउने मानिसको क्षमताबारे शोधकर्ताको खोज जीवनयापनका लागि निकै महìवपूर्ण रहेको नोबेल समितिले जनाएको ।)

६. सन् २०२१ को साहित्यतर्फको नोबेल पुरस्कार कसलाई प्रदान गरियो ?
 अब्दुल राजाक गुर्नाह (तान्जानियाली उपन्यासकार)
– औपनिवेशिकवादको असरमाथि साहित्यमार्फत व्यक्त गरिएका अडान र करुणा भावको उत्कृष्ट प्रशस्तिका लागि गुर्नाहलाई सो अवार्ड प्रदान गरिएको ।
– ७३ वर्षीय गुर्नाहले ‘प्याराडाइज एन्ड डिसर्सन’, ‘डेलिकेसन टु ट्रुथ’लगायत झन्डै एक दर्जन उपन्यास लेखेका छन् ।

७. सन् २०२१ को रसायन शास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार कसलाई प्रदान गरियो ?
 बेन्जामिन लिस्ट (जर्मनी) र डेभिड म्याकमिलन (अमेरिका)
(अणु बनाउने नयाँ तरिका (जसले औषधि क्षेत्रमा अनुसन्धानका लागि सहायता पुग्न सक्ने) विकास गरेबापत ।)

८. प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको नेतृत्वमा वि.सं. २०७८ असारमा गठित मन्त्रिपरिषद्ले पूर्णता कहिले पाएको हो ?
 वि.सं. २०७८ असोज २२
– राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीद्वारा प्रधानमन्त्रीको सिफारिसमा मौजुदा मन्त्रिपरिषद्मा नियुक्ति, हेरफेर र कार्यविभाजन गरी मन्त्रिपरिषद् गठन गरिएको ।
– मन्त्रिपरिषद्मा अब प्रधानमन्त्री, मन्त्री २१ र राज्यमन्त्री तीन गरी कुल २५ जना रहेका । पूर्णता पाएको यस मन्त्रिपरिषद्मा उपप्रधानमन्त्री छैनन् भने छ जना महिलाले मन्त्रीको जिम्मेवारी पाएका छन् ।
– प्रधानमन्त्री देउवा नेतृत्वको मन्त्रिपरिषद् चौथो पटक विस्तार भएको । सरकार गठन भएकै दिन (असार २९) काँग्रेस र माओवादी केन्द्रको तर्फबाट दुई÷दुई जना मन्त्री भएका । त्यसपछि स्वास्थ्य राज्यमन्त्रीमा उमेश श्रेष्ठ र पछिल्लोपटक परराष्ट्रमन्त्रीमा डा. नारायण खड्कालाई नियुक्त गरिएको थियो ।
– उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्तिमन्त्री गजेन्द्र ब. हमालले भने मन्त्री पदबाट राजीनामा दिइसक्नुभएको छ ।

२०७८ आश्विन २२ मा विस्तारित मन्त्रिपरिषद्
क्र.स. नाम, थर कार्यविभाजन
१. शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री
२. बालकृष्ण खाँण गृह
३. ज्ञानेन्द्र ब. कार्की सञ्चार तथा सूचना प्रविधि
४. पम्फा भुसाल ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ
५. राजेन्द्र प्र्र. श्रेष्ठ सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन
६.
७. विरोध खतिवडा
जनार्दन शर्मा स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या
अर्थ
८. डा. मीनेन्द्रप्रसाद रिजाल रक्षा
९. उमाकान्त चौधरी खानेपानी
१०. डा. नारायण खड्का परराष्ट्र
११. रेनुकुमारी यादव भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात
१२. प्रेम ब. आले संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन
१३. दिलेन्द्रप्रसाद वडू कानुन, न्याय तथा संसदीय मामिला
१४. देवेन्द्र पौडेल शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि
१५. महेन्द्रराय यादव कृषि तथा पशुपन्छी
१६. उमा रेग्मी महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक
१७. शशी श्रेष्ठ भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण
१८. रामकुमारी झाँक्री सहरी विकास
१९. रामसहायप्रसाद यादव वन तथा वातावरण
२०. कृष्णकुमार श्रेष्ठ श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा
२१. महेश्वरजङ्ग गहतराज युवा तथा खेलकुद

राज्यमन्त्री
२२. उमेश श्रेष्ठ प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालय
२३. भवानीप्रसाद खापुङ स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या
२४. बोधमायाकुमारी यादव शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि

९. सरकारले सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगमा नियन्त्रण गर्न तथा आउँदो पुस्तालाई धूमपानमुक्त गर्ने उद्देश्यका साथ सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण महासन्धि, २०३० रणनीति कहिले सार्वजनिक गरेको हो ?
 वि.सं. २०७४ पुस २८
(नेपालमा २०६८ सालमा आएको सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा नियमन ऐनलाई पूर्ण रूपमा कार्यान्वयनमा ल्याउनका लागि यो रणनीति तर्जुमा गरिएको । सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा नियमन ऐनलाई २०७२ जेठ १ देखि संशोधनसहित कार्यान्वयनमा ल्याइएको । उक्त ऐनअनुसार सुर्तीजन्य पदार्थको बट्टा तथा प्याकेजिङमा ९० प्रतिशत चेतावनीमूलक सन्देश तथा चित्र छाप्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको ।)

१०. पशुपतिनाथमा सन्ध्याकालीन आरतीको थालनी कहिलेदेखि गरिएको हो ?
 वि.सं. २०६४

११. रसुवाको गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका–२, टिमुरेमा सुक्खा बन्दरगाहको शिलान्यास कहिले गरिएको हो ?
 वि.सं. २०७६ मङ्सिर ४
साढे दुई वर्षमा निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहेको सो बन्दरगाह निर्माणका लागि एक अर्ब ९८ करोड रुपियाँ लाग्ने अनुमान रहेको ।
– यो बन्दरगाह निर्माणसम्बन्धमा नेपाल र चीनबीच वि.सं. २०७६ वैशाख २९ मा समझदारी–पत्रमा हस्ताक्षर भएको ।

१२. एफटीटीएचको पूरा रूप के हो ?
 फाइबर टु द होम
– नेपाल टेलिकमले दु्रतगतिको इन्टरनेट सेवा (एफटीटीएच)को शुभारम्भ वि.सं. २०७६ भदौ २३ गते रुपन्देही जिल्लाको गैडहवा गाउँपालिकास्थित सूर्यपुरा बजारमा गरेको ।
– एफटीटीएच प्रविधिमार्फत परम्परागत तामाको तारको सट्टामा घरसम्म अप्टिकल फाइबर पु¥याई ट्रिपल प्ले अर्थात् भ्वाइस, उच्च गतिको इन्टरनेट र भिडियो सेवाहरू प्रदान गर्न सकिने जनाइएको ।

१३. सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयद्वारा इन्टरनेटबाट अश्लील सामग्रीको आदानप्रदान, प्रकाशन एवं प्रसारणमा बन्देज कहिले लगाइएको हो ?
 वि.सं. २०७५ असोज ५

१४. फेसियल भेरिफिकेसन (मुहार प्रमाणीकरण) प्रयोगमा ल्याउने विश्वकै पहिलो राष्ट्र कुन हो ?
 सिङ्गापुर

१५. आन्तरिक राजस्व विभागले केन्द्रीय बिजक प्रणालीको सुरुवात कहिलेदेखि गरेको हो ?
 वि.सं. २०७४ मङ्सिर १

१६. जिल्ला शिक्षा कार्यालयलाई कहिलेदेखि ‘शिक्षा विकास तथा समन्वय एकाइ’ बनाइएको हो ?
 वि.संं. २०७४ चैत २९
(शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले चैत २८ मा सबै जिल्ला शिक्षा कार्यालयलाई खारेज गर्दै एकाइ कार्यालय स्थापना गर्न जिल्ला शिक्षा अधिकारीलाई निर्देशन दिएको थियो । मन्त्रालयले जिल्ला शिक्षा अधिकारीलाई नै उक्त कार्यालयको प्रमुख रहेर काम गर्ने व्यवस्था गरेको छ । देशभर २०१८ सालदेखि जिल्ला शिक्षा कार्यालय रहँदै आएका थिए ।)

१७. नेपाल तथा एसियाली अध्ययन केन्द्र (सिनास) कहाँ रहेको छ ?
 त्रिभुवन विश्वविद्यालय, कीर्तिपुर परिसरमा
– यो संस्था भाषा विज्ञान, इतिहास, भूगोल, राजनीतिशास्त्र, समाज विज्ञान र धर्म–संस्कृतिको अध्ययन–अनुसन्धान गर्ने थलोका रूपमा स्थापना भएको ।
– वि.सं. २०२९ साउन १ मा स्थापित इन्स्टिच्युट अफ नेपाल स्टडीलाई वि.सं. २०३४ भदौमा तत्कालीन त्रिवि ऐनअनुसार नेपाल तथा एसियाली अध्ययन केन्द्र (सिनास)मा रूपान्तरण गरिएको ।
– सिनासले प्रकाशन गर्ने जर्नल विश्वका ११२ मुलुकका विश्वविद्यालयसम्म पुग्ने गरेकोमा हाल ५८ विश्वविद्यालयमा मात्रै पुग्ने गरेको ।
– त्रिविअन्तर्गत सिनाससहित आर्थिक विकास तथा प्रशासन केन्द्र (सेडा), व्यावहारिक विज्ञान तथा प्राविधिक अनुसन्धान केन्द्र (सेरिड) सञ्चालनमा रहेका ।

१८. विश्वकै सबैभन्दा अग्लो जिराफ कहाँ रहेको छ ?
 अस्टे«लिया
– अस्टे«लियाको किन्सल्यान्डस्थित चिडियाखानामा रहेको सो जिराफ विश्वकै सबैभन्दा अग्लो भएको गिनिज वल्र्ड रेकर्डद्वारा घोषणा (सन् २०२० अगस्ट) गरेको ।
– सो जिराफको उचाइ १८ फिट ८ इन्च रहेको ।

१९. एसियाली विकास बैङ्कको ट्रेड एन्ड सप्लाई चेन फाइनान्स प्रोग्रामद्वारा प्रदान गरिएको लिडिङ पार्टनर बैङ्कको अवार्ड जित्ने नेपाली बैङ्क कुन हो ?
 नबिल बैङ्क लि.

२०. ६६औँ प्रहरी दिवस (२०७८) का अवसरमा लाइफटाइम अचिभमेन्ट अवार्डबाट सम्मानित महिला प्रहरी को हुनुहुन्छ ?
 चैतमाया डङ्गोल
– लाइफटाइम अचिभमेन्ट अवार्ड प्राप्त गर्ने डङ्गोल पहिलो महिला प्रहरी हुनुहुन्छ ।
– त्यस्तै प्रहरीको प्रतिष्ठित पूर्ण शान्ति पुरस्कार डीएसपी धर्मराज भण्डारीलाई प्रदान गरिएको ।
– योगेन्द्र स्मृति पुरस्कार सई सुमेश पाण्डेलाई प्रदान गरिएको ।
– सर्वोत्कृष्ट अनुसन्धानकर्तातर्फको पुरस्कार प्रहरी निरीक्षक बबिन्द्र नेम्वाङलाई प्रदान गरिएको ।
– त्यसैगरी उत्कृष्ट अनुसन्धानकर्तातर्फको पुरस्कार प्रहरी नायब उपरीक्षक फणिन्द्र प्रसाईं, प्रहरी निरीक्षक मणिराम थापा, प्रहरी नायब निरीक्षकद्वय सन्तोष थापामगर र कृष्णराज सेढार्इंलाई प्रदान गरिएको ।

२१. प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा सदस्य निर्वाचनमा कस्तो निर्वाचन प्रणाली अपनाउने व्यवस्था छ ?
 पहिलो हुने निर्वाचित हुने निर्वाचन प्रणाली र समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली

२२. नेपाली भाषाका प्रथम कवि कसलाई मानिन्छ ?
 सुवानन्द दास

२३. इनर्जी बैङ्किङको अवधारणाअनुरूप नेपालमा उत्पादित बिजुली भारत निकासीको सुरुवात कहिले गरियो ?
 वि.सं. २०७६ असार २७

२४. नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा–प्रतिष्ठाान (नाष्ट)ले विज्ञान प्रविधिको विकास र प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यका साथ युवा वैज्ञानिक फोरम (वाईएसएफएन)को स्थापना कहिले गरेको हो ?
 वि.संं. २०७७ असोज ९
– स्वदेश तथा विदेशमा रहेका नेपाली अनुसन्धानकर्ताबीच समन्वय र सहकार्य विस्तार गर्दै विज्ञान क्षेत्रको विकास गर्ने उद्देश्यले फोरमको स्थापना भएको ।
– यो संस्था सरकारी संयन्त्रद्वारा गठित एक मात्र युवा वैज्ञानिक फोरम रहेको नाष्टले जनाएको ।
– फोरमले विश्व युवा वैज्ञानिक प्रतिष्ठानको नेपाल च्याप्टरको पनि मान्यता प्राप्त गरेको ।

२५. वि.सं. २०७५ भदौ १ बाट लागू भएको देवानी संहितामा कति भाग रहेका छन् ?
 भाग ६

२६. जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी पेरिस सम्झौता अनुमोदन गर्ने प्रथम सार्क राष्ट्र कुन हो ?
 माल्दिभ्स (नेपालद्वारा अनुमोदन ः सन् २०१६ अक्टोबर २४)

२७. सिरियाको द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रमा त्यहाँका नागरिकको रक्षार्थ सञ्चालित स्वयंसेवी सङ्गठनलाई के नामले चिनिन्छ ?
 ह्वाइट हेल्मेट्स

२८. विश्व मौसम सङ्गठनका अनुसार सामान्यतया कति अवधिको औसत मौसमी अवस्थालाई जलवायु भनिन्छ ?
 ३० वर्ष

२९. विश्व पर्यटन दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 सेप्टेम्बर २७
(सन् १९७० सेप्टेम्बर २७ मा संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय विश्व पर्यटन सङ्गठनको स्थापना भएपश्चात् सोही दिनको संस्मरणमा सन् १९८० देखि यो दिवस मनाउन थालिएको ।)

३०. नेपालमा बालदिवस कहिले मनाइन्छ ?
 भदौ २९
– वि.सं. २०७८ भदौ २९ मा ५७औँ राष्ट्रिय बालदिवस मनाइएको ।
– यस वर्षको नारा ‘सामान्य अवस्था वा कोभिड महामारी ः बालअधिकार संरक्षण हामी सबैको जिम्मेवारी’ रहेको ।