लोकसेवा तयारी सामग्री (वस्तुगत प्रश्नोत्तर)

१. ‘टाइम्स पर्सन अफ दि इयर–२०२०’ घोषित हुन सफल व्यक्तित्व को हुन् ?
 नवनिर्वाचित अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिस ।
– अमेरिकास्थित टाइम्स पत्रिकाले पहिलोपटक सन् १९२७ मा चाल्र्स
लिन्डवर्गलाई ‘टाइम्स पर्सन अफ दि इयर’ घोषित गरेको ।
– टाइम्स पत्रिकाद्वारा सन् १९४९ मा विन्स्टन चर्चिललाई ‘म्यान अफ दि हाफ सेन्चुरी’, सन् १९८९ मा मिखायल गोर्भाचोभलाई ‘म्यान अफ दि डिकेड’ एवम् सन् १९९९ मा अल्बर्ट आइन्स्टाइनलाई ‘पर्सन अफ दि सेन्चुरी’ घोषणा गरेको ।
– टाइम्स पत्रिकाले सन् २०१९ मा वातावरण अभियन्ता १६ वर्षीया गे्रटा थनवर्गलाई टाइम्स वर्ष व्यक्ति घोषणा गरेको ।

२. सन् २०२० जनवरी १२ मा नेपाल सरकारबाट सम्मानार्थ नेपाली नागरिकता प्राप्त गर्ने विदेशी व्यक्तित्व को हुन् ?
 उम डङ्गिल

३. नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठान नाष्टद्वारा निर्माण गरिएको पहिलो ‘ह्युमोनोइड एआई रोबोट’ कुन हो ?
 यान्त्रिका रोबोट ।
– (विक्रम संवत् २०७७ कात्तिक ३ मा सार्वजनिक गरिएको ।)

४. अन्तर्राष्ट्रिय स्वयम्सेवक दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 डिसेम्बर ५ ।

५. निजामती सेवामा रहेको आरक्षणसम्बन्धी व्यवस्था कति वर्षमा पुनरावलोकन गर्नुपर्ने प्रावधान रहेको छ ?
 प्रत्येक १० वर्षमा ।
– (नेपालको निजामती सेवामा आरक्षणको व्यवस्था निजामती सेवा नियमावलीमा दोस्रो संशोधन गरी विसं २०६४ देखि प्रारम्भ गरिएको हो ।)

६. ‘इतिहासविना राजनीतिको कुनै जरा हुँदैन र राजनीतिविना इतिहासको कुनै फल हुँदैन’ भन्ने विद्वान् को हुन् ?
 सीले ।

७. नेपालको संविधान (२०७२) अनुसार शासन व्यवस्थाको सामान्य निर्देशन, नियन्त्रण र सञ्चालन गर्ने अभिभारा कसमा हुनेछ ?
 मन्त्रिपरिषद् ।

८. ‘राना थारू’लाई आदिवासी÷जनजाति सूचीमा समावेश कहिले गरिएको हो ?
 विसं २०७७ जेठ ५ ।
– योसँगै आदिवासी, जनजातिको सूचीमा सूचीकृत सङ्ख्या ६० पुगेको ।
– राना थारूलाई आदिवासी जनजातिको सूचीमा सूचीकृत गर्न मन्त्रिपरिषद्ले विसं २०७६ माघ २० मा निर्णय गरेको थियो ।

९. अमेरिकाको प्रतिष्ठित सम्मान ‘लिजन अफ मेरिट’ अवार्डबाट सम्मानित राजनीतिज्ञ को हुन् ?
 भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी (सन् २०२० डिसेम्बर) ।
– यो अवार्ड अन्य देशका प्रमुखलगायत अमेरिकी सेनाका अधिकारीहरूलाई प्रदान गर्ने गरिन्छ ।
– मोदीले भारतलाई अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा पु¥याएको योगदान तथा भारत अमेरिकाको सम्बन्धलाई बलियो बनाउन उल्लेख भूमिका निर्वाह गरेको भनी यो अवार्ड प्रदान गरिएको ।
– यो सम्मानका लागि डोनाल्ड ट्रम्प आफैँले प्रधानमन्त्री मोदीको नाम प्रस्ताव गर्नुभएको थियो । प्रधानमन्त्री मोदीबाहेक ट्रम्पले यो सम्मान अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री स्कट मोरिसन र जापानका पूर्वप्रधानमन्त्री सिन्जो आबेलाई दिइसक्नुभएको छ । ती दुवै देशसँग पनि अमेरिकाको राम्रो सम्बन्ध रहेको छ । चीनको चुनौतीलाई परास्त गर्न अमेरिकाले भारत, जापान र अस्ट्रेलियासँग मिलेर क्वार्डको गठन पनि गरेको छ ।

१०. निजामती कर्मचारीहरूले एकैप्रकारको पोसाक लगाउनुपर्ने व्यवस्था कहिलेदेखि गरिएको हो ?
 विसं २०६८ साउन १ ।

११. नेपालको कुन ठाउँमा सहकारी सङ्ग्रहालय स्थापना गरिने भएको छ ?
 चितवन ।
– (नेपालकै पहिलो सहकारी संस्था ‘बखान बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्था’ मा राष्ट्रिय सहकारी सङ्ग्रहालय निर्माण प्रक्रिया अघि बढाइएको ।)

१२. नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठान (नास्ट) को पहिलो शाखा कहाँ विस्तार गरिएको छ ?
 महेन्द्रनगर ।
– (नास्टको ३४ वर्षको इतिहासमा पहिलोपटक सुदूरपश्चिम प्रदेशमा शाखा कार्यालय खोलिएको ।)

१३. विश्वको सबैभन्दा पुरानो टेनिस प्रतियोगिता कुन हो ?
 विम्बल्डन टेनिस प्रतियोगिता ।
– (सन् १८७७ मा अल इङ्ग्ल्यान्ड लन टेनिस एन्ड क्रोक्वेट क्लबमा पहिलोपटक खेलिएको ।)

१४. काठमाडौँको चोभारमा निर्माण गर्न थालिएको सुख्खा बन्दरगाह र अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनीस्थलमा कुन अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाले सहयोग गर्ने भएको छ ?
 विश्व बैङ्क ।

१५. बहुमूल्य धातुु रत्न, पत्थर कटिङ तथा पोलिसिङका लागि कुन–कुन जिल्लामा रत्न पत्थर प्रशोधन वस्तु विकास केन्द्र स्थापना गरिएको छ ?
 धादिङ, सुर्खेत र डोटी ।

१६. सर्वोच्च अदालतले प्रत्येक वर्ष आफ्नो वार्षिक प्रतिवेदन को समक्ष पेस गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ?
 राष्ट्रपति ।

१७. नयाँ राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीति कहिले सार्वजनिक भएको हो ?
 विसं २०७६ असार १६ ।
– स्वास्थ्य सेवालाई सर्वसुलभ, प्रभावकारी तथा गुणस्तरीय बनाउन जनसङ्ख्या, भूगोल र सङ्घीय संरचनाअनुसार दक्ष जनशक्तिको विकास तथा विस्तार गर्ने उद्देश्यका साथ यो नीति ल्याइएको ।
– यो नीति स्वास्थ्य प्रणालीको विकासको मार्गचित्रका रूपमा रहेको ।

१८. नाइजेरियामा गएको एक दशकमा आतङ्कवादी गतिविधिका कारण कति नागरिक बेपत्ता हुन पुगेका छन् ?
 २२ हजार ।
– एक दशक अघि आतङ्कवादी सड्ढठन बोकोहरामले आक्रमण सुरु गरेदेखि हालसम्म करिब २२ हजार नाइजेरियाली नागरिक बेपत्ता भएका ।
– अन्तर्राष्ट्रिय रेडक्रस (आईसीआरसी) ले सन् २०१९ सेप्टेम्बर १२ मा सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनमा यो तथ्य उजागर भएको । यति ठूलो सङ्ख्यामा बेपत्ता नागरिकको सूची सार्वजनिक भएको यो पहिलो हो ।
– सन् २००९ देखि नाइजेरियामा बोकोहरामले सशस्त्र हिंसात्मक आन्दोलन चलाएको छ, जसका कारण २७ हजारको मृत्यु भइसकेको छ भने करिब २० लाख मानिस विस्थापित भएका छन् ।

१९. बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय संस्था किवानिज इन्टरनेसनलको एसिया प्यासिफिक सम्मेलन हालै कहाँ सम्पन्न भयो ?
 नेपाल (सन् २०२० मार्च) ।
– (एसिया प्यासिफिक क्षेत्रको ४५औँ सम्मेलनमा तीन सय विदेशी पाहुनासहित चार सयजनाको सहभागिता रहेको ।)

२०. जलविद्युत् क्षेत्रको विकासमा विदेशी लगानी भिœयाउन अमेरिकी डलरमा विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) गर्दा हुने जोखिम न्यूनीकरण गर्न स्थापना गरिएको फण्ड (कोष) लाई के भनी चिनिन्छ?
 हेजिङ फण्ड ।
– (फण्डको स्थापनापश्चात् विदेशी मुद्रा घटबढको जोखिम यही फन्डमार्फत बेहोरिने । फण्डले विदेशी लगानी बढाउन सहयोग पुग्ने विश्वास गरिएको ।)

२१. एकपटक स्वीकृत भइसकेको वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कनसम्बन्धी प्रस्तावमा आंशिक रूपमा भौतिक पूर्वाधार, डिजाइन वा स्वरूप परिमार्जन गर्ने, संरचना स्थानान्तरण वा फेरबदल गर्ने, वन क्षेत्र वा आयोजनाको क्षमता थप गर्नका लागि पेस भएको प्रस्तावउपर पुनः गरिने वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कनलाई के भनिन्छ?
 पु्रक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन ।

२२. नेपालमा सर्वप्रथम कागजी मुद्रा कहिलेदेखि प्रचलनमा ल्याइएको हो ?
 विसं २००२ असोज १ ।
– नेपालमा राणा प्रधानमन्त्री जुद्धशमशेरले एक अध्यादेश जारी गरी विसं २००२ असोज १ देखि कागजी मुद्रा प्रचलनमा ल्याएका थिए ।
– पहिलोपटक रु. १ सय, रु. १० र रु. ५ दरका कागजी नोट जारी गरिएको थियो ।
– सदर मुलुकीखानाबाट जारी गरिएको ती नोटहरूमा दस्तखत गर्ने खजान्ची जनकराज थिए ।

२३. प्रतिष्ठित क्वालिटी म्यानेजमेन्ट सिष्टम (क्युएमएस) सँग सम्बन्धित आईएसओ ९००१–२०१५ प्राप्त गर्ने नेपाली एयरलाइन्स कुन हो ?
 हिमालय एयरलाइन्स ।
– नेपाल–चीन संयुक्त लगानीमा सञ्चालित हिमालय एयरलाइन्सले सन् २०२० सेप्टेम्बरमा सो प्रमाणपत्र प्राप्त गरेको ।
– आईएसओ ९००१–२०१५ अन्तर्राष्ट्रिय मानकीकरण सड्ढठन (आईएसओ) द्वारा विकास र प्रकाशित गरिएको एक विश्वव्यापी मान्यता प्राप्त गुणस्तरको स्तर हो ।

२४. क्यानडाको फ्रेजर इन्स्टिच्युट र समृद्वि फाउन्डेसनको सहकार्यमा सार्वजनिक (सन् २०२० सेप्टेम्बर १० मा) आर्थिक स्वतन्त्रतासम्बन्धी प्रतिवेदन–२०२० मा नेपाल कतिऔँ स्थानमा रहेको छ ?
 १०९औँ ।
– १६२ देश समेटी तयार पारिएको सो प्रतिवेदनअनुसार हङकङ, सिड्ढापुर, न्युजिल्यान्ड, स्वीट्जरल्यान्ड र अमेरिका उत्कृष्ट पाँच मुलुकअन्तर्गत पर्न सफल भएका ।
– अफ्रिकी गणतन्त्र सबैभन्दा कम आर्थिक स्वतन्त्रता भएको मुलुकमा परेको । सोपश्चात् त्रमशः प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कड्ढो, जिम्बावे, गणतन्त्र कड्ढो, अल्जेरिया र इरान रहेका ।
– आर्थिक स्वतन्त्रता निर्धारणसँग सम्बन्धित विभिन्न सूचकमध्ये नेपाल ऋण, श्रम र व्यवसायको नियमन सूचकमा ७१औँ, कानुनी प्रणाली र सम्पत्ति अधिकारसम्वन्धी सूचकमा १०४औँ, स्वतन्त्रतापूर्वक
अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार गर्न सक्ने सूचकमा १११औँ एवम् नगदको पहुँचसम्बन्धी सूचकमा १३७औँ स्थानमा रहेको । आर्थिक स्वतन्त्रता मापनका लागि निर्धारण गरिएको १० अङ्कमध्ये नेपालले ६.४८ अङ्क प्राप्त गरेको ।
– आर्थिक स्वतन्त्रतासम्बन्धी सूचक–२०१९ मा नेपाल ११०औँ स्थानमा थियो ।

२५. औद्योगिक व्यवसाय ऐन–२०७६ अनुसार आफ्नो उत्पादनको कति प्रतिशतभन्दा बढी निर्यात गर्ने उद्योगलाई ‘निर्यातमूलक उद्योग’ भनिन्छ ?
 ४० प्रतिशत (ऊर्जामूलक उद्योगबाहेक) ।

२६. सरकारले किसान वर्गीकरण परिचयपत्र वितरणका लागि पहिलो चरणमा छनोट गरेका (सात प्रदेशका एक÷एक) जिल्ला कुन–कुन हुन् ?
 झापा (प्रदेश–१), पर्सा (प्रदेश–२), काभ्रे (बाग्मती), कास्की
(गण्डकी), कपिलवस्तु (प्रदेश–५), सुर्खेत (कर्णाली) र कञ्चनपुर
(सुदूरपश्चिम) ।
– केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागको तथ्याङ्कलाई आधार मानी एक घरबाट एकजनालाई परिचयपत्र प्रदान गरिने ।
– किसान वर्गीकरण परिचयपत्र वितरण २०७६ साउनदेखि गरिएको ।
नेपालमा किसान परिचयपत्र वितरण कार्यको सुरुवात भने आर्थिक वर्ष
– २०७१÷०७२ देखि भएको ।

२७. प्रशासकीय अदालत ऐन–२०७६ अनुसार सर्वोच्च अदालत वा प्रशासकीय अदालतमा परेको पुनरावेदनको टुड्ढो नलाग्दै पुनरावेदन दिने व्यक्ति सेवाबाट अवकाश भएमा वा निजको मृत्यु भएमा सो पुनरावेदनसम्बन्धमा के व्यवस्था रहेको छ ?
 पुनरावेदन खारेज नहुने (अन्तिम किनारा गर्नुपर्ने) ।

२८. सर्वप्रथम एटीएम कार्ड सेवा सुरुवात गर्ने बैङ्क एभरेष्ट बैङ्क हो भने इन्टरनेट बैङ्किङ सुरुवात गर्ने बैङ्क कुन हो ?
 कुमारी बैङ्क ।
– क्रेडिट कार्ड सुरुवात गर्ने पहिलो बैङ्क ः हिमालय बैङ्क) ।

२९. सार्वजनिक निकायले सेवाग्राहीलाई सूचना प्रदान गर्न अनिवार्य रूपमा सामाजिक सञ्जालको प्रयोेग गर्नुपर्ने व्यवस्था कहिलेदेखि लागू गरिएको हो ?
 विसं २०७५ साउन २८ ।

३०. बजेट तर्जुमाका लागि सातवटै प्रदेशमा मन्त्रालयगत बजेट सूचना प्रणाली प्रयोगमा ल्याउनेसम्बन्धमा मन्त्रिपरिषद्बाट स्वीकृति कहिले भएको हो ?
 विसं २०७६ वैशाख ५ (आव २०७६÷७७ देखि) ।
प्रस्तुतकर्ता : टङ्क केसी