जुनारले पँहेलपुर बगैचा, किसान दङ्ग

बाबुराम देवकोटा
तीनकन्या (सिन्धुली), पुस १५ गते । गोलान्जोर गाँउपालिका– ४ तीनकन्या निवासी किसान सुरेन्द्र ठकुरीले १६ रोपनी जमिनमा गर्नुभएको जुनार खेतीको बगैंचा यतिखेर पँहेलपुर बनेको छ । बोटमा लटरम्म फलेको जुनारको दाना देखेर उहाँ दङग हुनुहुन्छ । बगैचामा अहिले ३५० बोट जुनार र ३५० बोट सुन्तला छन् ।

उहाँले भन्नुभयो, ‘हरेक बर्ष मङसिरको दोस्रो हप्तादेखि माघको अन्तिमसम्म जुनार सुन्तलाले बगैंचा नै पँहेलपुर बनेको छ । पँहेलपुर बगैचाले जो कोहीलाई पनि लोभ्याउने गर्दछ ।’ गत बर्ष सिजनमा जुनार सुन्तला बिक्री गरी १२ लाख ४८ हजार रुपियाँ सबै खर्च कटाएर आम्दानी लिएको उहाँले बताउनुभयो ।
गत बैशाख महिनामा परेको असिनाले झारेर बाँकी रहेको जुनारको चिचिला मनै लोभ्याउने गरी सप्रिएर फलेको ठकुरीको भनाई छ । अर्का किसान जितबहादुर ठकुरीले पनि २०३८ सालदेखि जुनार खेती गर्दै आउनुभएको छ । उहाँको नौ रोपनी जमिनको जुनारको बगैचामा अहिले २५० बोट जुनार छन् । उहाँले थप्नुभयो, ‘गत बैंशाखमा असिना पानीले हिर्काउदा सबै जुनारका चिचिला झारेकोजस्तो लागेको थियो । सोचेजस्तो रहेनछ, बोटमा बसेका चिचिला अहिले लटरम्म फलेर बगैंचा पँहेलपुर बनेको छ ।’

परिवारको जीवीकाको मुख्य आधार नै अहिले जुनारखेती भएको उहाँले बताउनुभयो । जुनारको राजधानी भनेर चिनिने सिन्धुलीको महाभारत उत्तरतर्फका बगैंचा यतिखेर पहेंलपुर छन् । लटरम्म फलेका जुनारका दानाले गाउँको बगैंचा र बीपी राजमार्ग आसपासका बजार नै पहेंलपुर छ । जुनार विक्रीबाट हुने आम्दानीको कल्पना गरेर किसान गद्गद् छन् । जुनारको फेदैसम्म कच्चि सडक पुगेकाले ओसार्न पनि सहज छ ।

यस क्षेत्रमा जुनार विक्रीबाट बर्सेनी किसानले दुईदेखि २० लाखसम्म आम्दानी लिने गरेको स्थानीयको भनाई छ । जिल्लामै सबैभन्दा बढी जुनार उत्पादन हुने गोलन्जोर गाउँपालिका–४ को माझकुभिण्डे र आलेगाउँ पहेंलपुर बनेको छ । जुनार विक्री गर्ने यो मध्ये समय भएको कृषकहरुको भनाई छ । अब बगैंचामा आधाजसो जुनार बाँकी छन् । यो वर्ष कोभिड र किराको हल्लाले धेरैजसो जुनार बोटमै भए पनि जुनार विक्री हुनेमा किसान ढुक्क छन् ।

चिनियाँ व्यापारीसहितको टोलीले सिन्धुलीको जुनार निर्यातका लागि गाउँमै पुगेर सम्भाव्यता अध्ययन गरेकाले समेत किसानलाई थप उर्जा मिलेको छ । बाहिरी मुलुकबाट समेत व्यापारीहरु आएकाले बोटमा कुहिएर जाने अवस्था पक्कै नआउनेमा किसान ढुक्क रहेका सोही ठाँउका अर्का किसान लोकबहादुर आलेले बताउनुभयो । उहाँकोअनुसार जुनारको बजार काठमाडौं तथा प्रमुख अन्य शहरहरु हुन् ।

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना जुनार सुपरजोनका प्रमुख देवराज अधिकारीकाअनुसार जिल्लामा यो बर्ष एक हजार ३४५ हेक्टर जमिनमा जुनार खेती गरिएको छ । जिल्लामा गत बर्ष जुनार खेतीबाट आठ हजार ८८१ मेट्रिकटन जुनार उत्पादन भएको थियो । स्थानीय तहका ७९ वटा वडामध्ये आठ वटा वडामा व्यवसायिक रुपमा जुनार खेती हुदैआएको छ । रतनचुरा, तीनकन्या, जलकन्या, बितिजोर, बाशेश्वर, मझुवा र दुम्जालगायतका ठाँउ जुनार खेतिका लागि पकेटक्षेत्र मानिन्छ ।

सिन्धुलीमा गत बर्ष उत्पादन भएको जुनारबाट किसानहरुले झण्डै ७० करोड रुपियाँ भित्र्याएको जुनार केन्द्रीय सहकारी सङघले जनाएको छ । बोट बिरुवाको काँटछाटदेखि लिएर फल टिप्ने र यातायातको साधनसम्म ढुवानी गर्दा सयौंको सङख्यामा स्थानीय व्यक्तिले रोजगारी पाउने गरेका छन् ।