संविधान, नागरिकता र कार्यान्वयन

कुनै पनि मुलुकमा ‘नागरिक तथा राजनीतिक अधिकार’ प्रयोग गर्न पाउने र राष्ट्रप्रति विशेष कर्तव्य निर्वाह गर्नुपर्ने राजनीतिक व्यक्ति नागरिक हुन् । त्यसैले नागरिकलाई राज्यमा स्थायी कसोवास गर्ने राजनीतिक जनसङ्ख्याका रूपमा पनि बुझिन्छ । नागरिकताका आधारमा राजनीतिक सदस्यका रूपमा राष्ट्रिय कानुनले निर्धारण गरेअनुसार नागरिकको अधिकारको उपभोग र कर्तव्यको निर्वाह गर्नुपर्छ । आधारभूत रूपमा नागरिकले राष्ट्रबाट सुरक्षा...

समृद्धिको मानक सामाजिक पूर्वाधार

लुकमा हजारौँ किलोमिटर सडक बनेका छन् । हवाई मैदान थपिएका छन् र कतिपय ठाउँमा रातको समयमा समेत जहाज उड्न थालेको छ । मुलुक सुरुङमार्गमा प्रवेश गरेको छ । लोडसेडिङ अन्त्य भएको छ । फुसका छानाहरू फेरिँदै छन् । सयौँ पुलहरू बनेका छन् । ढलेको धरहरा ठडिएको छ । भत्किएका रानीपोखरी, हजारौँ विद्यालय, अस्पताल, प्रहरी चौकी र लाखौँ नागरिकका घरहरू बनेका छन् । पूर्वाधारको क्षेत्रमा भएका यी कामहरू स्वाभाविक रूपमा प्रशंसनीय छन् ।...

पुस्तान्तरणका लागि निकास नीति

कुनै बेला गिरिजाप्रसाद कोइरालाको भनाइ सुनिन्थ्यो “एउटै पुस्ताले तीन वटा क्रान्तिको नेतृत्व ग¥यो ।” वर्तमानका नेताहरूले पनि दुई वटा क्रान्तिको नेतृत्व गरेको कुरा सगौरव अभिव्यक्त गरेको सुनिन्छ । हिजो हाम्रो पुस्ता यस्ता भनाइमा गर्व गर्दै आयौँ र आजको नयाँ पुस्ता पनि त्यो भनाइ सुन्दा ‘हाम्रा नेता महान्’ भन्ने सोचबाट मुक्त छैन । तर, एउटै पुस्ताले किन पटक पटक क्रान्ति गर्नुप¥यो ? एक पटक क्रान्तिबाट स्थापित प्रणाली जोगाउन...

लोकतन्त्र र लोकतान्त्रिक संस्कार

झै पनि नेपाली समाज उच्च पदमा महिला नेतृत्वलाई सहजरूपमा स्वीकार्न तयार छैन भन्ने देखिन्छ । स मय बदलिएको छ । मुलुकमा शासन प्रणाली पटक पटक बदलिएको छ । तर, अझै हरेक पटक बदलिएको प्रणाली दिगोरूपमा स्थापित भएको अनुभूति नेपाली नागरिकले गर्न पाएका छैनन् । अब प्रणाली परिवर्तनका लागि होइन, स्थापित लोकतन्त्रको सबलीकरणका लागि थप श्रम र शक्ति लगाउने हो भन्ने सोचमा नेपाली नागरिक पुगेका थिए । अबको गन्तव्य आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक...

राज्यको अभिभावकत्व र नागरिकको दायित्व

संविधानले महिलाविरुद्ध हिंसालाई अपराधीकरण ठह¥यायो । संसद्ले अपराध संहिता र अपराध पीडित संरक्षण ऐनमार्फत अपराध कार्यलाई निरुत्साहित गर्ने, अपराधीलाई सजाय गर्ने र पीडित पक्षलाई क्षतिपूर्ति दिने कानुन बनायो तर व्यवहारमा अपराध कार्य घटेको अनुभूति छैन । न त अपराधीले अपराधबोध गरेको नै पाइन्छ । महिलाविरुद्ध हिंसाका घटनामा पीडित पक्षलाई दोषी देखाउन उद्दत सामाजिक दृष्टिकोण बदलिएको छैन । राज्य संयन्त्रमा जनप्रतिनिधिदेखि...

सुरक्षित समाज निर्माणको अभियान

राजनीतिक अधिकार प्राप्तिका रूपमा जति नै समृद्ध भए पनि उक्त व्यवस्थालाई जीवनमा प्रत्यानुभूत गर्न सकिएन भने त्यसको खासै अर्थ रहँदैन । हरेक समाजमा सामाजिक जीवन मानव सभ्यताको मापक हो । समान नागरिक हैसियत र व्यवहार मानव सभ्यताको आधारभूत पक्ष हो

विधि बसाल्ने अवसर

विगत चार महिनादेखि उत्कर्षमा पुगेको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीभित्रको आन्तरिक विवाद केही शान्त भएको छ । विभाजनको सँघारमा पुगेको दल एकपटक फेरि सुरक्षित अवतरण भएको छ । यसमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण भूमिका कार्यकर्ता र मतदाताको रह्यो जसले यही दलमा आबद्ध भएर नेपाल र नेपालीको जीवनमा अग्रगामी परिवर्तनका लागि आफ्नो जीवनको उर्बर समय खर्चिएका थिए । वामपन्थीको एकल सरकारले आम नागरिकको जीवनमा परिवर्तनको आशमा मत खसालेका थिए । दुर्घटनाको...