बलियो परिवार, स्वास्थ्यको आधार

हामी धर्तीका स्थायी बासिन्दा होइनौँ, करिब सय वर्षका पाहुना हौँला । यस अवधिमा हाम्रा गतिविधिका कारण भोलिका दिनमा हाम्रो पहिचान बन्नेछ । त्यसैले केही मानिसले समाजमा सत्कर्म गरी भावी पुस्तालाई सुन्दर विश्व हस्तान्तरण गर्न चाहन्छन् । अधिकांश मानिस सञ्चार वा सामाजिक सञ्जालमा प्रतिविम्बित हुने अभौतिक संसारको भुलभुलैयामा आफू बाँचेको समाजभन्दा भिन्न समाजको कल्पनामा कावा खान थाल्छ । यो प्रवृत्ति परिवार र समाज खण्डीकरणको...

चिनीको प्रयोग घातक बन्दै

चुरोट र रक्सी सेवनलाई राम्रो मानिन्न । चिनीको प्रयोगले पनि धेरै समस्या जन्माउन थालेको छ । अधिकांश उमेर समूह र क्षेत्रमा चिनीलाई अत्यावश्यक भनी परिभाषित गरिएको पाइन्छ । चाडपर्व चिनी विना खल्ला हुन्छन् । गुलियो चियाबाट सुरु हुने अधिकांशको दैनिकीमा गुलिया पेय र खाद्य परिकार धेरै हुन्छन् । चुरोट र रक्सीले मुटु, फोक्सो कलेजोलगायत शरीरका सबै भागमा नकारात्मक असर पार्ने भएकाले समाजले यसप्रति नकारात्मक धारणा बनायो । तर...

जीवन र जगत्को रक्षार्थ जनस्वास्थ्य

नेपालको संविधानले नेपालीका लागि आधारभूत स्वास्थ्यको अधिकार प्रत्याभूत गरेको छ । पन्ध्रौँ पञ्चवर्र्षीय योजनाको आधार पत्रमा ‘समृद्ध नेपाल सुखी नेपाली’को दीर्घकालीन लक्ष्य (सन् २०४३ सम्म हासिल गर्ने) छ । त्यस्तै विश्व प्रतिबद्धताका रूपमा संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सन् २०३० सम्म हासिल गर्ने भनिएको दिगो विकास लक्ष्य निर्धारण गरेको छ । पछिल्लो केही दशकमा विश्वव्यापी रूपमा नसर्ने रोगको प्रकोप बढ्दो छ भने सङ्क्रामक रोग...

शिक्षकमै निर्भर शिक्षण

जुनसुकै समाजमा शैक्षिक पेसालाई नैतिक तथा ज्ञानको प्रतीकको रूपमा आदर गरिन्छ । जतिसुकै पिछडिएको समाज वा निरक्षर व्यक्तिदेखि सम्भ्रान्तले पनि शिक्षकलाई आदर गर्छन् । बोलीमा आदर मात्र होइन, आफ्ना समस्या वा जिज्ञासाको उत्तर खोज्न पनि शिक्षकको सहयोग लिन्छन् ।

स्वास्थ्य र मानव विकास सचेतना

अक्टोबर महिना स्वास्थ्य र मानव विकासका दृष्टिकोणले विशेष महिनाका रुपमा मनाइन्छ । यस महिनामा स्वास्थ्य र मानव विकाससँग सम्बन्धित थुप्रै कार्यक्रम विश्वव्यापीरुपमा मनाइन्छ । यो लेख मार्फत तिनै विभिन्न महोत्सवको चर्चा गर्न खोजिएको छ । विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस (अक्टोबर १०) सबैको लागि मानसिक उपचार सेवा नाराका साथ यो वर्षको मानसिक स्वास्थ्य दिवस मनाइयो । यस अवसरमा मानसिक समस्याको पहिचान, यसको कारण र सम्भाव्य निवारणका...

स्वास्थ्य सेवामा नवीन आयाम

कोभिडका कारण बन्दाबन्दी सिर्जना भएको करिब एक वर्षको अवधिमा नेपालमा पनि धेरै थरीका प्रविधिमैत्री स्वास्थ्य सेवा वा उपचारसम्बन्धी गतिविधि सञ्चालन भए । कहीँ कतै हेलो डाक्टर कार्यक्रम सञ्चालन गरिए, कतै टेलिमेडिसिन चलाइयो । क्षयरोगी, एचआईभी मुटुरोगी, क्यान्सरलगायतका दीर्घरोगीको अवस्थाको पनि निरन्तर निगरानी हँुदै आएको छ । त्यसका अलावा वृद्धलाई लक्षित गरी चिकित्सा परामर्श र औषधिलगायतका सामग्री आपूर्तिको व्यवस्था...

उपत्यकाको सहरी स्वास्थ्य चासो

केही महिनाअघि एक व्यापारीले रेडियो अन्तर्वार्ताका क्रममा भनेका थिए– सहरमा ट्राफिक अवरोध हुनु भनेको देशको अर्थतन्त्र विकासोन्मुख भएको सङ्केत हो । उनको विश्लेषण एक पक्षीय रूपमा ठिकै होला तर सहर स्वस्थ हुन त्यहाँको वातावरणीय र उपभोग्य सेवाको अवस्थाको भूमिका अहम् हुन्छ । व्यापारिक पक्षलाई मात्र अति महŒव दिई अन्य पक्षलाई क्रमशः ओझेल पारेकै कारण काठमाडौँ स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले जोखिम सहरमा परिणत हुँदै छ । काठमाडौँ...

कोरोना, सामाजिक क्षयीकरण र आत्महत्या

कोभिडपश्चात्को व्यवस्थालाई सहज पार्न जापान सरकारले फेब्रुअरी १९ मा एकान्तबास मन्त्रालय (मिनिस्ट्री अफ लोन्लिनेस) गठन ग¥यो । उक्त मन्त्रालयको मुख्य जिम्मेवारी बढ्दो आर्थिक, सामाजिक, मनोवैज्ञानिक असरलाई कम गर्ने रहेको समाचारमा उल्लेख गरिएको छ । त्यहाँका युवामा आत्महत्या, मानसिक समस्याको दर निकै उच्च भएका कारणले समाजमा पु¥याउने क्षतिलाई जोगाउनका साथै भावी पुस्तामा पर्न सक्ने नकारात्मक असर कम गर्न सामाजिक सङ्घ संस्थाको...

जनस्वास्थ्य सङ्कटमा स्वास्थ्यकर्मी

कोभिड–१९ ले सिर्जना गरेको जनस्वास्थ्य सङ्कटमा जन स्वास्थ्यकर्मीको प्रभावकारिता आलोच्य बन्यो । हुन पनि तिनले यस अवस्थामा नागरिकलाई सुसूचित पार्न, प्रवद्र्धनात्मक सेवाको तयारी र त्यसको कार्यान्वयनमा आशातीत योगदान दिन सकेनन् । जनस्वास्थ्यका कतिपय सरकारी तथा गैरसरकारी क्षेत्रका संरचनाले पनि हात बाँधेर बसे । बन्दाबन्दीको घोषणा गर्नुको अभिप्राय रोग नफैलियोस् भन्ने थियो । यस अवसरलाई धेरैले घरमा बस्ने बिदाका रूपमा...

पिसाबबाट कृषिमल

सरकारले यो वर्ष खेतीका लागि पर्याप्त रासायनिक मल विदेशबाट ल्याउन सकेन । सर्वत्र विरोध भएपछि सरकार फेरि देशमा रासायनिक मल कारखाना बनाउने विषयमा छलफलमा जुटेको कृषि मन्त्रालयले बताएको छ । यस्तो मल कारखाना नेपालले सञ्चालन गर्न सक्छ सक्दैन भन्नेबारेमा विज्ञहरूका फरक–फरक मत पाइन्छ । यहाँ उठान गर्न खोजेको विषय भनेको रासायनिक मल कारखाना स्थापनाको अरू सरल विकल्प पो केही हुन्थ्यो कि भन्ने हो । हाम्रै देशमा पनि केही दशक...