‘गुफा’ अभ्यास

नेपाली समाजमा जीवनोपयोगी अनगिन्ती धार्मिक–सामाजिक–सांस्कृतिक मूल्य, मान्यता, अभ्यास र रीति तथा संस्कार छन् । यी सबै संस्कार मानिसको मानसिक तथा शारीरिक विकास र आत्मविश्वास अनि भविष्यको शिक्षाका रूपमा हुने गरेका छन् । हरेक पर्व, संस्कार र संस्कृतिभित्र अथाह वैज्ञानिक ज्ञान, अभ्यास र रहस्य लुकेको हुन्छ, जुन मानव विकासका विविध चरणलाई क्रमबद्ध रूपमा व्यवहारमा उतार्दै लगिन्छ ।

पहिला आफैँलाई चिनौँ

आज मार्च ८ (फागुन २४) अर्थात् नारी दिवस । नारीका चाहना, आकाङ्क्षा, क्षमता अनि उनीहरूमा रहेको गुणवत्ताका विषयमा राजनीतिक नेतृत्वदेखि अभियानकर्मीसम्मले धुवाँधार भाषण गर्छन् । नारी अधिकारका विषयमा अनेक योजना सुनाउँछन् । नारीको महिमाले भरिएका भाषण सकिएसँगै दिवस पनि सकिन्छ । नारीको महìवका बारेमा पुरुषले भाषण गर्छन्, नारी स्वयं दर्शक बनेर सुनिरहन्छे तर आफ्नो महìव आफैँ नबुझेर अरूले घोकाइदिएका नाराको पछि कुदिरहन्छे । नेपाली...

मातृभाषामा शिक्षा

बहुभाषिक, बहुजातीय, बहुसांस्कृतिक मुलुक नेपालको भाषा, संस्कृति र जातीय अस्तित्व जोगाउन कठिन परिरहेको छ । केही दशकयता नेपाली धर्म, संस्कृति र भाषामाथि निरन्तर आक्रमण भइरहेका छन् । यसले गर्दा रैथाने भाषाहरू लोप हुँदै जाने चिन्ता व्यक्त भइरहेको छ । भाषा लोप भए मानिसको संस्कृति र चिनारी नै लोप हुन्छ भन्ने विषयलाई विद्वत् वर्गले उठाइरहे पनि जिम्मेवारी बहन गरेकाहरूबाट सोहीअनुसारको अभ्यास हुन सकेको छैन । आधुनिकताको नाममा...

सन्ततिलाई संस्कार कि सम्पत्ति

कस्तो जीवनलाई सफल मान्ने र कस्तोलाई असफल ? यसको एउटै उत्तर आउँदैन । कतिपयलाई धन–सम्पत्ति प्रशस्त कमाउन सक्नुलाई सफल भएको लाग्छ भने कतिपयलाई असल संस्कारसहितको जीवन अर्थात् मानवीय गुणले भरिएको जीवनलाई सफल मान्छन् । हाम्रा शास्त्रले पनि धन र गुणमा गुणलाई उच्च प्राथमिकता दिएको छ । मानिसको गुणका अगाडि धन, वर्ग, वर्ण, जातको कुनै स्थान छैन । यस्ता अनेक दृष्टान्त शास्त्रमा वर्णन गरिएको छ र आधुनिक कालमै पनि यो देखिएको छ । पुराणमा...

बुढेसकालको सहारा छोरी

संसारभर नै छोरीको तुलनामा छोरालाई प्राथमिकता दिइन्छ । छोरा संरक्षक अनि भविष्यको आधार भनिन्छ भने छोरीलाई “पराईघर जाने”, “हारेको कर्मको भागिदार”जस्ता उपमा दिएर छोरीप्रतिको दायित्व निर्वाहमै अभिभावक कमजोर प्रस्तुत हुन्छन् । तर, बुढेसकालमा अधिकांशको सहारा छोरी नै हुन्छन् ।