खुसी नेपालीको तथ्याङ्क

मकेही दिनअघि सञ्चार माध्यममा नेपाल दक्षिण एसियाकै सबैभन्दा खुसीदेश भएको समाचार प्रकाशित भयो । अधिकांश नेपाली यो समाचार सुनेर झन् खुसी भए र समृद्ध नेपाल र सुखी नेपालीको परिकल्पना साकार हुँदै गएको कुरामा विश्वस्त भए । समाचारको आधार दिगो विकास समाधान सञ्जाल (सस्टेनेबल डेभेलोप्मेन्ट सोलुशन नेटवर्क– एसडीएसएन) नामक एक अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्थाले प्रकाशित गरेको विश्व खुसीप्रतिवेदन–२०२१ र त्यसमा प्रस्तुत सूचकाङ्क...

स्तरोन्नतिपछिका चुनौती

विश्व समुदायमा अल्पविकसित राष्ट्रहरूको समूहलाई एक यस्तो ‘क्लब’ को रूपमा चिनिन्छ, जसको सदस्यता लिन कुनै पनि देश चाहँदैन र वर्तमान सदस्य पनि यथाशीघ्र त्यसबाट मुक्त हुन चाहन्छन् । राष्ट्रसङ्घ र थुप्रै दातृ संस्थाको कार्यालयका करिडोरहरूमा कूटनीतिक मर्यादाका लागि खुलेर भन्न नसके पनि स्वर दबाएर कुरा गर्दा कसैले ‘कङ्गाल क्लब’ भन्यो भने त्यो अल्पविकसित राष्ट्रहरूको प्रसङ्ग होला भनेर अनुमान गर्न गाह्रो हुँदैन । औपचारिक...

औद्योगिक केन्द्र र ग्रामीण रोजगारी

रोजगारी सरकारी घोषणाले थपिने होइन, आर्थिक गतिविधि विस्तार गरेर सिर्जना हुने हो आधुनिक अर्थशास्त्रका जन्मदाता मानिने एडम स्मिथले सन् १७५५ मा नै भनेका थिए, ‘‘कुनै पनि राष्ट्रलाई पिछौटेपनबाट उच्चस्तरको समृद्धिसम्म उठ्न शान्ति, सरल कर प्रणाली र कामचल्दो न्याय प्रशासनबाहेक शायदै अरू केही चाहिएला, किनभने बाँकी सबै कुरा विकासका स्वाभाविक प्रक्रियाले आफैँ जुटाइदिनेछन् ।” निरन्तरको राजनीतिक विवाद तथा सामाजिक र आर्थिक...

गाँजा :भ्रम र यथार्थ

हालै एक राष्ट्रसङ्घीय आयोगले भियनामा सम्पन्न बैठकमा लागूऔषधसम्बन्धी एकल महासन्धि १९६१ मा संशोधन गरी गाँजालाई अति हानिकारक लागूपदार्थको सूचीबाट हटाएको छ । यो निर्णय नेपालका लागि मुख्य दुई कारणले उल्लेखनीय भयो । एक, गत वर्षमात्रै नेपाल लागूऔषधसम्बन्धी आयोगको सदस्यमा एसिया प्रशान्त क्षेत्रबाट २०२०–२०२३ का लागि यस संस्थाको इतिहासमै पहिलोपटक अत्यधिक मतले निर्वाचित भएको थियो । त्यसपछिको एक महŒवपूर्ण दस्तावेज पारित...

क्रिसमस र इसाको जन्म

नेपाल र युरोपबाहिर धेरै देशमा क्रिसमसको दिन इसा मसिहाको जन्म दिन हो भन्ने ठानिन्छ तर यो गलत विश्वास हो । उनी जन्मेको साल यही हो भन्ने ऐतिहासिक प्रमाण पनि छैन । धेरै धार्मिक ग्रन्थले उनको जन्म इसापूर्व चौथो र छैटौँ शताब्दीको बीचमा भएको हुनुपर्छ भनेर अनुमान गरेका छन् । इसापूर्व (बीसी) र इसा पछि (एडी) गणना गरिएको पात्रो जुलियान पात्रोसँग सम्बन्धित छ, इसा मसिहाको जन्मसँग होइन । कसैकसैले एडी भनेको ‘अफ्टर डेथ’ भन्ने अर्थ लगाउँछन्...

तथ्याङ्क र राष्ट्रको सम्प्रभुसत्ता

गत वर्ष भारतले नेपाली भूमि कालापानी क्षेत्रलाई मिसाएर नक्सा प्रकाशित गरेपछि र यसै वर्षको मे महिनामा अधीनस्थ भूमिमा सडक उद्घाटन गरेपछि त्यसको विरोधमा सिङ्गै नेपाल राष्ट्र एक भयो र नेपालले सो क्षेत्र समावेश गरी आफ्नो नयाँ नक्सा जारी ग¥यो । उक्त क्षेत्र नेपालको हो भनेर प्रस्तुत गरिएका प्रमाणमध्ये एक राष्ट्रिय जनगणना हो । वि. सं. २०१८ र त्यसअघिका जनगणना महाकाली नदीपूर्व सबै नेपाली भूभागमा सञ्चालन भएका थिए । वरिष्ठ पत्रकार...

ट्रान्सपरेन्सीको प्रतिवेदन पूर्वाग्रहको परिणाम

हालै ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनलको रिपोर्ट भनेर केही नेपाली छापामा नेपालमा एसियामै सबैभदा बढी भ्रष्टाचार बढेको भनेर समाचार छापिएको छ र यसैको आधारमा पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले सम्भवतः प्रतिवेदन नै नहेरी प्रधानमन्त्रीको राजीनामासमेत मागेका छन् । तर वास्तविकता भने यो मनगढन्ते प्रचारभन्दा बिल्कुल भिन्न छ । सर्वप्रथम रिपोर्ट तयार गर्नका लागि जम्मा एक हजार उत्तरदाता छानेर टेलिफोनबाट प्रश्न गरिएको...

नेकपामा किन शून्य छ नीतिगत बहस

पछिल्लो समयमा सतारुढ दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीभित्रको मनमुटाव पुनः बाहिर छताछुल्ल भएर पोखिएको देख्दा कुनै बेला यो पार्टी भूमिगत थियो र यसका अनुशासित नेता तथा कार्यकर्ता आफ्नो सङ्गठनभित्रको कुरालाई अति गोप्य राखेर राजनीतिक मुद्दा मात्रै जनसमक्ष ल्याउँथे भनेर विश्वास गर्न गाह्रो हुन्छ । आमजनतामा अहिलेको विवादको जरो सरकारबाहिर परेका नेताहरूको सत्तामोह र व्यक्तिगत महŒवाकाङ्क्षा हो भन्ने विश्वास छ । यदि विवादको...

राष्ट्रिय सुरक्षाका लागि आर्थिक विकास

भनिन्छ, जुन राष्ट्र आफ्ना जनतालाई पेटभरि ख्वाउन सक्षम छैन, त्यसलाई कसैले पनि एक गम्भीर प्रतिद्वन्द्वीका रूपमा गन्दैन । गत मे ८ मा भारतका रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले नेपाली भूमि मिचेर बनाइएको मानसरोवर जाने बाटोको उद्घाटन गरेपछि नेपालले दिएको कडा प्रतिक्रियाले बीजेपी भारतीय जनता पार्र्टी र आरएसएस प्रचार संयन्त्र र तिनका उग्रपन्थी भिजिलान्तेहरूलाई उत्तेजनाको विवेकहीन चुलीमा पु¥यायो । नेपालीको अपमान गर्न उनीहरूले...