नेपालमा मैथिली साहित्य

नेपालमा बोलिने १२३ भन्दा बढी भाषामध्ये मैथिली दोस्रो सबैभन्दा बढी बोलिने (११.६७ प्रतिशत) भाषा हो । मैथिली दोस्रो सबैभन्दा बढी बोलिने भाषा मात्रै होइन, अत्यन्त समृद्ध साहित्य भएको भाषा पनि हो । सातौँ÷आठौँ शताब्दीका सिद्धहरूले रचेका पदहरू, जो पछि बौद्धगानका रूपमा प्रकाशित भए, जसमा मैथिलीका अनेकौँ शब्द विद्वान्हरूले फेला पारेका थिए । महाकवि विद्यापति (लगभग ई. १३६०–१४५० तिर) ले मैथिली

काव्यमा आमाको विशालता

साहित्यकार ज्ञाननिष्ठ ज्ञवालीको २१औँ कृतिको रूपमा ‘आमा’ खण्डकाव्य प्रकाशित भएको छ । कृति आठ सर्गमा विस्तारित छ । ‘आरम्भ’ शीर्षक राखेर यसको मङ्गलाचरण गरिएको छ । यसमा पाँच श्लोक छन् । यहाँ नेपाल आमालाई काव्य बनेर आऊ भनेर काव्यकारले आह्वान् गर्नुभएको छ । दोस्र‍ो सर्ग ‘आमा (नेपाल आमा) को महिमा’ शीर्षक रहेको छ । यसमा चौतीस श्लोक छन् । यहाँ आमा भनी नेपाल आमाको महिमा गान गरिएको छ । ‘अनेक रूपमा आमा’ शीर्षकको तेस्रो सर्ग छ ।...

क्रूर इतिहासको उत्खनन्

‘रक्तकुण्ड’, ‘रक्तबीज’, ‘जल्लादको मन’, ‘लालचुडी’, ‘नम्रता’, ‘छलियुग’ उपन्यासलगायत ‘शाहवंशको शल्यक्रिया’, ‘फेल हुने केटो’ आदि कृतिका लेखक हुनुहुन्छ कृष्ण अविरल । ‘करिया’ उहाँको आठाँै औपन्यासिक कृति हो । कृतिका हिसाबले चौधौँ हो । अविरल जोखिम लिन रुचाउनुहुन्छ र आम लेखकभन्दा फरक विषयमा कलम चलाउनुहुन्छ । इतिहासका पाटोलाई कल्पनाको जलपले मोरेर पाठकलाई यथार्थ घटनासँग साक्षात्कार गर्न खप्पिस हुनुहुन्छ । पछिल्लो कृति...

दाहालका दुई कृति

नेपाली साहित्यजगत्का एक सशक्त र स्थापित व्यक्तित्व बद्रीप्रसाद दाहालका छन्दकविता सङ्ग्रह ‘सयपत्री’ र हास्यव्यङ्ग्य निबन्ध सङ्ग्रह ‘माला चिन्तन’ सार्वजनिक भएका छन् । विशेष गरेर छन्दोबद्ध कविता र हास्यव्यङ्ग्य लेखनमा उहाँ सिद्धहस्त हुनुहुन्छ । व्यङ्ग्य साहित्यमा दाहाल भष्मासुरको उपनामले उहाँ परिचित हुनुहुन्छ । उहाँले समाजको समसामयिक राजनीतिक, शैक्षिक तथा सामाजिक परिस्थिति, परिवेश र बेथितिलाई केन्द्रमा राखेर...

स्रष्टासप्तको ‘सम्झनामा रुस’

म यी आह्लादकारी दिनहरू कहिल्यै बिर्सन सक्तिनँ, जतिखेर तारामण्डलतिर सोभियत अन्तरिक्षयान ‘भस्तोक–५’ र ‘भस्तोक–६’ को प्रक्षेपण भयो । रुस महादेश पुश्किन, तल्स्तोय, चेखोभ, दोस्तोएभ्स्की, तुर्गनेभ, गोर्कीजस्ता विश्वविख्यात साहित्यकारहरू मात्र नभई च्याइकोभस्की, शस्ताकोभिच, प्रोकोफियभ्जस्ता सङ्गीत रचनाकारहरूको पनि भूमि भएको थाहा पाउँदा मलाई खुसी लाग्यो । आँखाको भाषा मनहरूले राम्ररी बुझेका रहेछन् र त्यो भावना एक अर्कोलाई...