निर्वाचनमा मिडियाको उपयोग

निर्वाचनमा मिडियाको राजनीतिक उपयोगको अवस्था र प्रवृत्ति देशको राजनीतिक प्रणाली, प्रविधिमा पहुँचको अवस्था र अर्थतन्त्रको ढाँचासँग प्रत्यक्ष जोडिएको हुन्छ । लोकतान्त्रिक व्यवस्था, जनताको पहुँचमा प्रविधि एवं सबल मिडिया उद्योग र खुला बजार अर्थतन्त्रलाई निर्वाचन प्रक्रियामा मिडियाको सक्रिय सहभागिताका लागि अनुकूल मानिन्छ । संसारका कतिपय देशमा त निर्वाचनका लागि प्रचार प्रसार अभियान मुख्यतः मिडियाबाटै सम्पन्न...

प्रभावकारी सञ्चार व्यवहार

हामीले गर्ने सबै क्रियाकलापको सञ्चारीय सार्थकता हुन्छ । हामीले नचाहे पनि वा थाहै नपाए पनि हाम्रा क्रियाकलाप वा गतिविधिबाट अरू व्यक्तिले कुनै न कुनै अर्थ निकालेर बुझिरहेका हुन्छन् । त्यसैले सबै मानव क्रियाकलाप सञ्चार हुन् भनिएको हो । सञ्चार गर्ने उद्देश्यले नै कुनै क्रियाकलाप गरिन्छ भने त्यसलाई प्राथमिक सञ्चार क्रियाकलाप भनिन्छ । कसैलाई बोलाउनु, दुई व्यक्तिबीच वार्तालाप हुनु, गीत गाउनु आदि प्राथमिक सञ्चार क्रियाकलापका...

मिडियाको शक्ति, प्रभाव एवं महत्त्व

सन् १९८१ मा प्रकाशित ‘मिडिया : द सेकेण्ड गड’ पुस्तकमा लेखक टोनी श्वार्जले इलेक्ट्रोनिक मिडिया (विद्युतीय माध्यम) को विशेषतालाई पाश्चात्य जगत्मा मानिने ईश्वरको अवधारणासँग तुलना गरी रोचक निष्कर्ष निकाले । उनको विश्लेषण निम्नानुसार रहेको थियो —ईश्वर सर्वज्ञानी छन् र सर्वशक्तिमान् पनि । ईश्वर भनेको भाववाचक हो, शरीर होइन । उनी बाह्य जगत्मा पनि छन् र हामीभित्रै पनि छन् । उनी सदैव हामीसँग छन् किनभने उनी सर्वव्यापी छन्...

सञ्चार विधाको विपश्चिमीकरण

नेपालमा सञ्चार विधाको औपचारिक एवं विशिष्टिकृत पठनपाठन विद्यालय तहदेखि विश्वविद्यालय तहसम्मै भइरहेको छ । अन्य विधाभित्र संसारमा यो विधाको पठनपाठन सञ्चार, सञ्चार अध्ययन, आमसञ्चार, मिडिया अध्ययन, पत्रकारिता वा अन्य कुनै मिल्दाजुल्दा संज्ञा दिएर गराइन्छ । नेपालमा आमसञ्चार र पत्रकारिता शब्दावली बढी प्रचलित देखिन्छन् । छिमेकी देश भारतमा जनसञ्चार भन्ने गरिन्छ । सञ्चार विधाको इतिहास लेख्नेहरूले यसको प्राचीनता र अभिनवताको...

मिडिया प्रभावको सैद्धान्तिक आयाम

मिडियालाई समाजको यथार्थ प्रतिविम्ब दिने ‘ऐना’ मान्ने कि भ्रमित पार्ने ‘जादुको ऐना’ ठान्ने भन्नेमा मिडिया–अध्येताहरूमा लामो समयदेखि मत–वैभिन्न्य रहिआएको छ । यसलाई समाजको ‘ऐना’ मान्नेहरूले मिडियाका अन्तर्वस्तुलाई समाजको यथार्थ प्रतिविम्बका रूपमा लिन्छन् तर अर्काथरीका अनुसार मिडियाले कहिले सामान्य कुरालाई एकदमै ठूलो मुद्दा बनाइदिन्छ भने कहिले ठूलो कुरा पनि सामान्य बनाइदिन्छ । मिडियाले गर्ने यस्तै कौतुकका...

मिडिया अध्ययनका डेढ दशक

काठमाडौँ विश्वविद्यालय ऐन, २०४८ को प्रस्तावनामा कला, विज्ञान, व्यवस्थापन, प्रविधिजस्ता विविध क्षेत्रमा अध्ययन, अध्यापन तथा अनुसन्धानका लागि विश्वविद्यालयको स्थापना गरिएको उल्लेखित छ । काठमाडौँ विश्वविद्यालयका विज्ञान, इञ्जिनियरिङ, मेडिकल साइन्स र व्यवस्थापन सङ्कायभन्दा पछाडि मात्रै कला सङ्कायको स्थापना भएको थियो । मिडिया अध्ययन कार्यक्रम स्कुल अफ् आर्ट्स (कला सङ्काय) अन्तर्गत भाषा तथा आमसञ्चार विभागको चार...