चाँदनी हमाल
चितवन, कात्तिक १७ गते । नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० का लागि पर्यटन आकर्षण गर्न सरकारले विविध योजना बनाइरहेको छ । नेपालको प्राकृतिक सुन्दरता, हिमाल, ताल तलैया, वन र वन्यजन्तुलाई केन्द्रमा राखेर सरकारका योजना अघि बढेका छन् ।
देशकै तेस्रो पर्यटकीय गन्तव्य सौराहामा भने दुर्लभ एकसिङे गैँडा आफैँ पर्यटकलाई आकर्षित गर्दैछन् । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज छोएर बग्ने राप्ती नदी किनारमा रहेको सौराहामा पर्यटक आउने सिजनसँगै जङ्गलबाट पर्यटक नगर विचरण गर्ने दुर्लभ गैँडाको सङ्ख्या पनि बढ्दै गएको छ । बिहीबार बिहान जर्मनी, अमेरिका, बेलायत, भारतलगायत देशबाट सौराहा घुम्न आएका पर्यटकले जङ्गल नै नपसी नगरमै दुर्लभ गैँडा अवलोकन गर्न पाए ।
जङ्गल सफारीमा जाने तरखर चल्दै गर्दा ठूलो भाले गैँडा एकाबिहानै नगर पसेपछि पर्यटकले सफारी जाने जिप छाडे । होटलका पर्खाल र सुरक्षित स्थानबाट खेतमा पसेको गैँडा हेरे । फोटोमा दुर्लभ एकसिङे गैँडालाई कैद गरे । कतिले सेल्फी पनि खिच्न भ्याए । धान काटिसकेको बाँझो खेतका छेउछाउ र होटलका तारबारबाट लर्किरहेका हरिया लहरा, रूखका डालीलाई आहरा बनाउँदै गैँडा अगाडि बढ्यो । “यता फर्क यता फर्क”, जर्मन नागरिकले आफ्नै भाषामा भन्दै थिए, “धेरै यता नआऊ है, फेरि मलाई सिङले घोप्लाऊ नि । ”
विदेशी पर्यटक बोलाउँदै गैँडा अवलोकन गराउन तल्लीन पर्यटन व्यवसायी शिरलाल परियारले पर्यटकले बोलेका कुरा उल्था गरेर सुनाउनुभयो । गैँडा नगर पसेपछि पर्यटकलाई निकै सहज भएको उहाँ बताउनुहुन्छ । नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० को प्रवद्र्धनसँगै सौराहाको पर्यटन प्रवद्र्धनमा गैँडाले सघाइरहेको परियारको भनाइ छ ।
संरक्षणकर्मी एवं पर्यटन व्यवसायी टीकाराम गिरीले यसरी दुर्लभ गैँडा पर्यटन नगरमा पस्दा स्थानीयवासीले संरक्षण गर्दै पर्यटक आकर्षण गर्ने प्रयास गरिरहेको जानकारी दिनुभयो । “तीनवटा गैँडा दिनभरि नगर र जङ्गल छेउको आहालमा खेल्छन् अनि साँझ परेपछि नगर भ्रमणमा निस्कन्छन्”, गिरीले सुनाउनुभयो, “रातमा पनि पर्यटक खान भुलेर गैँडा हेर्दै रमाउँछन् । ”
केही वर्षअघि एकदुईवटा गैँडा सौराहा पस्दा पर्यटकमा त्रास पलाउँथ्यो । नजिक पर्ने जमर्को कमै गर्थे । “यसपाला त पाँचवटा गैँडा सौराहामा पालैसँग आउने गर्न थालेका छन्”, राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष सौराहाका प्रमुख रामकुमार अर्यालले भन्नुभयो, “खाना खोज्नकै लागि “गाउँ डुल्न आएका हुन् । ” ठूला गैँडा सहर पस्दा साना गैँडा भने जङ्गल छेउतिरै बस्ने गर्छन् । जब ठूला गैँडा जङ्गल पस्छन् तब साना गैँडा निर्धक्क सहर डुल्ने अनुभव अर्यालले सुनाउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभएजस्तै ठूलादेखि साना गैँडाको लस्कर बजारदेखि खेतबारीसम्म नै लाग्ने गरेको छ । उहाँका अनुसार मेघौली र मङ्गलपुर नामको साना भाले गैँडा भने उद्धार गरेर कोषले नै संरक्षण गरिरहेको छ । अन्य तीनवटा भाले गैँडा भने मीठो घाँसको खोजीमा डुल्ने गरेका छन् । स्वभावअनुसार साना गैँडा ठूला गैँडादेखि डराउने अर्यालले बताउनुभयो । प्रायः कोषको चउर र आसपासका जङ्गल छेउ चर्ने साना गैँडा पर्यटकको विशेष रोजाइमा पर्छन् । साना भएसँगै मानिससँग घुलमिल भएकाले पनि नडराई बस्छन् । यसका कारण सौराहा पुग्ने विदेशी र स्वदेशी पाहुनाका सेल्फी र फोटोका आकर्षण बन्ने गरेका छन् । जङ्गलबाट पस्ने गैँडालाई भने पर्यटकले सुरक्षा घेराबाटै नियाल्ने गर्छन् । त्यसरी जङ्गल पस्ने गैँडालाई नेपाली सेना, चितवन निकुञ्जका कर्मचारी र कोषका कर्मचारीको निगरानीमा राखिने गरिएको छ । चञ्चले स्वभावका साना गैँडाले बालबालिकालाई समेत आकर्षित गर्ने गरेका छन् ।
“कहिले साँझ र कहिले बिहानै राप्ती खोला तरेर गँैंडा सौराहा पस्छ”, कोषका कर्मचारी सन्तोष भट्टराईले भन्नुभयो, “पर्यटक पनि गैँडा कहिले देखिएला भनेर कुरेरै बस्न थालेका छन् । ” उहाँका अनुसार सौराहा बजारको कालोपत्रे सडक हुँदै डुल्ने गैँडाका वरपर सुरक्षा घेरा बनाइने गरिएको छ । राति र दिउँसो पालो मिलाएर सुरक्षा व्यवस्था गरिएको छ । सौराहामा दुर्लभ गैँडा सहजै देखिन थालेपछि सौराहा आउने पर्यटकको सङ्ख्यामा समेत वृद्धि भएको अनुमान पर्यटन व्यवसायीले गरेका छन् ।
