रमेश लम्साल
काठमाडौँ, वैशाख ८ गते । सर, म नेपाली नागरिक होइन र ? मलाई नागरिकता नभएको भन्दै राहत दिएनन् । मलाई भोक लाग्दैन र ? यो पीडा मिश्रित भनाइ हो कमानसिंह लामाको ।
नुवाकोटको रानीपौवा घर भएका ५२ वर्षीय लामा विगत एक वर्षदेखि कीर्तिपुर नगरपालिका वडा नं ६ मा ज्यामी मजदूरी गर्दै आउनुभएको छ । स्थानीय उपभोक्ता समितिले निर्माण गर्न लागेको सडकमा काम गर्न नुवाकोटबाट कीर्तिपुर पुग्नुभएका लामासँग नागरिकता छैन ।
नागरिकता घरमै छाडेर आएको उहाँ बताउनुहुन्छ । मलाई नागरिकता नभएका कारण वडाले बाँडेको राहत पाउन सकिन । स्थानीय नागदह नजिकैको लप्सीबोटमा भेटिनुभएका लामा आफूलाई वडा (स्थानीय सरकार)ले राहत नदिएर सौतिने व्यवहार गरेको बताउनुहुन्छ । लामासँग नाति उमेरको कुमार लामा पनि बस्नुहुन्छ । कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण फैलने डरले सरकारले ‘लकडाउन’ घोषणा गरेको पनि लामो समय भयो । काम नहुँदा खाने सामल सकियो लामाको ।
स्थानीय वडाले केही दिन खाना पकाएर खुवायो । व्यवस्थापन मिल्न नसकेको भन्दै खाना पकाउने काम पनि बन्द भयो । त्यसो त के कतिलाई खाना खुवाउने भन्ने स्पष्ट तथ्याङ्क नहुँदा सो कार्य बन्द भएको नागदह आसपासमा बस्ने दैनिक ज्यालादारी गर्ने श्रमिक बताउँछन् । स्थानीय समाजसेवीले सो क्षेत्र आसपासमा बस्नेलाई आफ्नै पहलमा गाँस काटेर भए पनि बचाइराखेका छन् । सधैँ उनीहरु पनि सेवा गर्न सक्ने अवस्थामा छैनन् ।
समस्यामा परेका दैनिक ज्यालादारी, श्रमिक तथा विद्यार्थीका लागि व्यवस्थापन गर्ने दायित्व स्थानीय जनप्रतिनिधिको हो । उनीहरु पनि जिम्मेवार नदेखिएको स्थानीयवासी गुनासो छ । स्थानीय तहले भने आफूहरु निरन्तर व्यवस्थापनमा लागिपरेको बताउँदै आएको छ ।
रासससँगको भेटमा लामा भन्नुहुन्छ, “दाल, चामल भए हुन्थ्यो । नून त एक महिनालाई पुग्नेछ ।” उहाँ भन्नुहुन्छ, “ज्यामी काम गरेर कमाएको पैसा ‘लकडाउन’ हुनुभन्दा पहिल्यै घर पठाए । अहिले पैसा पनि छैन, खाने सामल पनि छैन ।” उहाँसँगै आश्रय लिएका कुमार पनि आफूहरुलाई केही चामल पाएहुन्थ्यो जस्तो लागेको बताउनुहुन्छ । सोह्र वर्षका लामा पनि कमानसिंहसँगै ज्याबेल चलाउन आउनुभएको हो ।
यस्तै फिरोज मिया पर्सा नग्वाबाट काठमाडौँ आउनुभएको हो । मिस्त्रीको काम गर्न आउनुभएका मियाको परिवारमा चार जना छन् । दश महिनाको छोरी पनि छ । लकडाउनका कारण दैनिक गर्दै आएको काम रोकिएपछि के खाने भन्ने चिन्ताले सताएको छ । रु चार हजार भाडा तिरेर हिमाल सिमेन्टको कारखाना नजिकै बस्दै आउनुभएका मियालाई पनि अरु सहयोग नभए पनि खाने चामल र दाल भए हुन्थ्यो भन्ने लागेको छ । ऋण धन गरेर भए पनि बस्ने इच्छा भए पनि सबैतिर उस्तै समस्या रहेकाले कसले आफूलाई सहयोग गर्ला र भन्ने चिन्ताले सताएको छ उहाँलाई । “घर जान मन थियो, सवारी साधन चलेका छैनन, यी लाला बाबा भोकै पर्लान् कि भन्ने ठूलो चिन्ता छ, केही सहयोग पाइन्छ र सर”, मियाले भन्नुभयो ।
पर्साकै दीपेन्द्र कुमाल पनि पाँच जनाको परिवारका साथमा सोही स्थानमा बस्दै आउनुभएको छ । आठ, छ र चार वर्षका तीन वटा बच्चा छन् । “भोक लाग्यो भन्छन्, हामीले कही कतैबाट सहयोग पाएनाँै । कि त हामीलाई घर जाने वातावरण बनाइदिनुप¥यो होइन भने केही खाने सामल उपलब्ध गराइदिनुप¥यो”, उहाँ पीडा पोख्नुहुन्छ । स्थानीय वडाबाट राहत नपाएको बताउँदै उहाँ समाजसेवी महिला समूहले भने आफूहरुलाई पाँच किलो चामल, दाललगायतका सामग्री उपलब्ध गराएको बताउनुहुन्छ । उहाँले राहत दिने महिला समूहलाई भने धन्यवाद दिनुभयो ।
यस्तै भारतको मोतीहारीका साहिल मिया पनि उहाँहरुसँगै बस्नुहुन्छ । विपद्को समयमा सबै नागरिकलाई सेवा र सुरक्षा प्रदान गर्नुपर्ने भए पनि आफूले कुनै राहत नपाएको गुनासो गर्नुभयो । एक वर्षको बच्चा र श्रीमतीसहित बस्दै आउनुभएका मियाको परिवारलाई स्थानीय समाजसेवी मनोज रानालगायतले केही राहत उठाएर दिनुभएको छ ।
स्थानीय समाजसेवी राना समस्यामा परेका, दैनिक ज्यालादारी गर्ने श्रमिकलाई आफूहरुले पहल गरेर केही राहत दिए पनि त्यो पुग्दो नभएको बताउनुहुन्छ । स्थानीय महिला समूह तथा समाजसेवीको पहलमा राहत दिइए पनि कोही सहृदयी मनले राहत प्रदान गर्ने इच्छा राखेको र त्यसको आफूहरुले सहजीकरण गरिदिएको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
नागरिकता नभएका तथा कुनै परिचयपत्र नभएका नागरिकले राहत नपाएको र राहत वितरणमा विभेद गरेको गुनासो आइरहेका बेला कीर्तिपुर नगरपालिका– ६ का अध्यक्ष न्हुच्छेबहादुर महर्जन भने आफूहरुले सबैलाई राहत प्रदान गरेको बताउनुहुन्छ ।
उहाँ भन्नुहुन्छ, “हामीले नागरिकता नभएकालाई पनि राहत दिएका छौँ । कोही कसैले राहत नपाएको भए वडा कार्यालयमा सम्पर्क गर्न म आग्रह गर्दछु ।” वडाअध्यक्ष महर्जन कोही कसैले पनि वडाभित्र भोकै बस्नु नपरोस् भनेर लागिपरेको बताउनुहुन्छ । कोही समस्यामा परेको भए आफूलाई सोझै सम्पर्कसमेत गर्न उहाँको आग्रह छ ।
