लक्ष्मी गारु
भादगाउँ, जेठ ८ गते । मध्यपुर थिमि नगरपालिका–२ सानोथिमिमा डेरा गरी बस्ने कमला अधिकारीको आम्दानीको मुख्य स्रोत अगरबत्तीको व्यापार हो । शहर बजारका पसलपसल र घरघर डुलेर अगरबत्ती बेचेर गुजारा चलाउँदैं आउनुभएका कमलाको आम्दानी अहिले बन्द भएको छ । सरकारले कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण नियन्त्रण र रोकथामका लागि गते १६ गते वैशाखदेखि निषेधाज्ञा लागू गरेपछि उहाँको व्यवसाय पनि बन्द भएको हो ।
कमला दृष्टिविहीन हुनुहुन्छ । उहाँको परिवारमा उहाँको सासू, ससुरा, श्रीमान्, आमाजू र आठ वर्षको नानी गरी छ सदस्य छन् । ससुरा क्यान्सरले पीडित हुनुहुन्छ । सासू दम र मधुमेहका बिरामी हुनुहुन्छ । उहाँसँगै श्रीमान् र आमाजू पनि दृष्टिविहीन भएको उहाँले बताउनुभयो । अरू बेला अगरबत्ती बनाएर काठमाडाँैका मुख्य बजार कोटेश्वर, न्युरोड, असनलगायत ठाउँमा होलसेलमा बेचेर जीविकोपार्जन गर्दै आएकी उहाँ निषेधाज्ञाले दैनिक गुजारा चलाउन सकस भएको बताउनुहुन्छ ।
सानोथिमिमै बस्ने दीपक सिंह पनि निषेधाज्ञाअघि अगरबत्ती बेच्नु हुन्थ्यो । उहाँ पनि दृष्टिविहीन हुनुहुन्छ । उहाँको परिवारको दैनिक गुजारा पनि यही अगरबत्ती बेचेर आएको कमाईले चल्दै थियो । निषेधाज्ञासँगै व्यवसाय बन्द भएपछि अहिले उहाँलाई पनि दैनिक गुजारा चलाउन मुस्किल भएको छ ।
कमला र दीपक जस्तै सानोठिमि क्याम्पस वरिपरि दृष्टिविहीन र अपाङ्गता भएका २६ परिवारको बसोबास छ । सोमध्ये १८ परिवार दृष्टिविहीन र आठ परिवार शारीरिक अपाङ्गता भएका छन् । तिनीहरु अधिकांशको आयस्रोत भनेकै अगरबत्ती व्यवसाय हो । अहिले कोरोनाको महामारीले निषेधाज्ञा लागू गरेदेखि तिनीहरुको दैनिकी कष्टकर बन्दै गएको छ । निषेधाज्ञाअघि धूप बेचेर गुजार चलाइरहेका उनीहरु लामो समयको बन्दका कारण मारमा परेका छन् ।
निषेधाज्ञाले व्यवसाय बन्द हुँदा दृष्टिविहीनलाई दैनिक गुजारा चलाउनै मुस्किल भएको दीपकले बताउनुभयो । “कोरोना महामारीको समयमा रोगले भन्दा पनि भोकले मर्ने हो कि भन्ने चिन्ताले सताएको छ”, उहाँले भन्नुभयो ।
निषेधाज्ञाअघि धूप बेचेरै दैनिक रु. ५०० सम्म आम्दानी गर्दै आएका दृष्टिविहीन परिवार अहिले कमाई नहुँदा रासनपानीसमेत सकिएको बताउँछन् । “अगरबत्ती बेचेर दैनिक रु ५०० कमाई हुन्थ्यो तर अहिले त्यो पूर्णरुपमा बन्द छ”, कमलाले भन्नुभयो, “यस्तै हालत हुने हो भने मासिक आउने एक हजार ५०० अपाङ्ग भत्ताले दैनिकी गुजार्नुको विकल्प छैन ।”
बन्दका कारण कुनै आर्थिक गतिविधि नभएपछि घरमा चामल, दाल, ग्यासलगायत अत्यावश्यक सामग्री सकिएको दीपकले बताउनुभयो । दीपकले भन्नुभयो, “हामीसँग भएका खाद्यान्न, ग्यासलगायतका दैनिक गुजारा चलाउनुपर्ने सामग्री सकिएको छ, केही दिनदेखि विभिन्न सङ्घसंस्थासँग हारगुहार गरिरहेका छौँ, तर कोही पनि सहयोग गर्न तयार भएको छैन ।”
कसरी दैनिक गुजारा गर्ने सोचले मानसिक तनाव हुने गरेको दीपकले बताउनुभयो । डेरामा बस्ने दीपकले छाक टार्नसमेत कठिन अवस्था आएको बेला कसरी कोठाभाडा तिर्ने भन्ने चिन्ताले थप सताउने गरेको जानकारी दिनुभयो । “घरबेटीले भाडा त माग्न आएका छैनन्, मागिहाले के गर्ने भन्ने चिन्ताले सताउँछ”, उहाँले भन्नुभयो ।
स्थानीय तह र सरकारले पनि दृष्टिविहीनको समस्याबारे चासो नदिएको उनीहरुको गुनासो छ । “यस्तो बेलामा पनि स्थानीय तह र सरकारले कुनै सुविधा दिएको छैन,। अरू नभए पनि दैनिक गुजाराका लागि केही राहत सुविधा दिए हुन्थ्यो, तर त्यो पनि छैन”, दीपकले भन्नुभयो । दीपक सानोठिमि क्याम्पसमा अध्ययनरत विद्यार्थी हुनुहुन्छ । निषेधाज्ञाका कारण दृष्टिविहीन परिवार भोकभोकै हुन थालेपछि उनीहरु दीपकको नेतृत्वमा सङ्गठित भएका छन् ।
