महोत्तरी, माघ ७ गते । लामो समयदेखिको बाक्लो हुस्सु र तुुसारोले तरकारीका बाली बोटमै पहँेलिएपछि यहाँका तरकारी उत्पादक किसान हैरान भएका छन् । लाग्दो पुसदेखि नै कहिलेकाहीँ आक्कलझुक्कल घाम देखिए पनि यहाँ सधैँजसो लाग्ने बाक्लो हुस्सु र रातैपिच्छे पर्ने तुसारोले हरियो तरकारीका बेला (लहरा), चिचिला र फल सुकाउनसँगै रोग बढाएपछि किसानको चिन्ता बढाएको हो ।
“खेतबारीमा आलु, गोभी, भाण्टा, टमाटर, परवल, सिमी, करेला र बोडीसहितका तरकारीका बिरुवा बाक्लो हस्सुसँगैको तुसारोले गलायो”, बर्दिवास नगरपालिका–९ पशुपनिगरका तरकारी किसान महेन्द्रसिंह कुशवाहाले करिब एक महिनाको चिसोले कक्रिएका कोभीका बोट देखाउँदै भन्नुभयो, “हेर्नोस् न उत्पादन लिने ठिक्क बेलामा बढेको चिसोले बोट बढ्नै सकेन ।” करिब पछिल्लो महिना दिनको अवधिमा माघेसङ्क्रान्तिको दिनबाहेक अन्य दिन राम्ररी घाम लागेको देख्न नपाइएको कुशवाहाले बताउनुभयो ।
लगातारको बाक्लो हुस्सु, चिसो स्याँठ र तुसारोले लटरम्म फलेका टमाटरका फल बोटमै कुहिएर झरेका किसानको भनाइ छ । त्यसैगरी रायोको साग, सिमी, बोडी, बन्दा कोभी र पूmलगोभीमा लाइकिरा लागेर बोट, लहरा नै कक्र्याइदिएपछि यसपालि हिउँदे तरकारीबाट उत्पादन लिने आस मरेको सो बस्तीकै अर्का किसान दिलीप महतो बताउनुहुन्छ ।
बाक्लो हुस्सु, चिसो स्याँठ र तुसारोले गलाएको तरकारीका बोट जति उपचार गरे पनि ठिक नभएको किसानको गुनासो छ । “भरसक्दो त उपचार गरियो”, बलवा नगरपालिकाको धमौरा भगवतीपुरका तरकारी किसान रेजा कवारीले गलित स्वरमा भन्नुभयो, “तरकारी खेती त गयो।।।गयो, उपचार गर्दा गरिएको खर्चको ऋणमा समेत परियो ।”
हिउँदे तरकारीका बोटले लामो समयसम्म घामको ताप नपाउँदा उपचार नलागेको कृषि प्राविधिकको भनाइ छ । “दुई÷चार दिनको अघिपछि घाम देखिएको भए उपचार लाग्ने थियो, मौसमले साथ नदिएपछि औषधिले मात्र के गर्नु रु” नेपाल सरकारको कृषि सेवाकै सहसचिवबाट सेवा निवृत्त हुनुभएका कृषि विज्ञ भङ्गाहा–५ सीतापुरका रामबहादुर भुजेल भन्नुहुन्छ, “यसपालि त २५ दिनसम्म लगातार बाक्लो हुस्सु, चिसो स्याँठ र तुसारो पर्ने क्रम रोकिएन, त्यसैले उपचारका लागि गरिएको प्रयत्न त्यति फलदायी भएन ।”
यस वर्ष सुरुदेखि नै तरकारी खेतीका लागि प्रतिकूलता व्यहोर्दै आइएको किसान बताउँछन् । “बर्खे तरकारी त्यतिखेरको लामो झरी र भेलले गलायो”, भङ्गाहा–४ रामनगरका तरकारी उत्पादक किसान चन्देश्वरराय दनुवारले दिक्दारिँदै भन्नुभयो, “बर्खे तरकारी भेलमा प¥यो, अहिले हिउँदे तरकारी चिसोले सक्यो, अब जहान परिवारको प्रतिपाल कसरी गर्ने होला रु” अब त मौसम सुध्रे पनि हिउँदे तरकारीको उत्पादन लिने समय खस्कँदै गएको दनुवार बताउनुहुन्छ ।
बर्दिवास नगरपालिकाका किसाननगर, पशुपतिनगर, बिजलपुरा, भङ्गाहा नगरपालिकाका रामनगर, राजपुर र हतिसर्वा तथा बलवा नगरपालिकाका धमौरा र बनौटा, गौशाला नगरपालिकाका बेलगाछी, लक्ष्मीनियाँ र भरतपुर बस्ती एवं मटिहानी नगरपालिका क्षेत्र तरकारी बालीका पकेट क्षेत्र मानिन्छन् । यी बस्तीमा करिब पाँच हजार हेक्टरमा तरकारी खेती लगाइने गरेको कृषि ज्ञान केन्द्र कार्यालय जलेश्वरको आँकडा छ । प्राकृतिक प्रकोपको निदान र खेतबारीमा सिँचाइको प्रबन्ध नहुँदा कहिल्यै ठिक समयमा बाली लगाउन, रोगको निदान एवं उपचार गर्न नसक्दा अपेक्षित उत्पादन लिन नसकिएको तरकारी किसानकले दुःखेसो सुनाउँछन् ।
आपूmहरूको यो मर्का सरकार र सम्बद्ध निकायले बुझिदिनुपर्ने किसानको माग छ । कहिल्यै समयमा बीउबिजन र मल नपाउने, सिँचाइको प्रबन्ध नहुनु, रोगव्याधि र प्राकृतिक प्रकोप निदानको पूर्वतयारी तथा विज्ञको अवलोकन नहुँदा आपूmहरूको खेती ‘दैवकै भर’ हुने गरेको किसान बताउँछन् । जिल्लामा पकेट क्षेत्र र अन्य भेगसहित १० हजार हेक्टरमा तरकारी खेती हुँदै आएको कृषि ज्ञान केन्द्र महोत्तरीको कृषि प्रसार शाखाले जनाएको छ ।
