पानीका लागि अन्तर्राष्ट्रिय अभियान

पानी मानव जीवनका लागि अपरिहार्य छ । मानिस खानाबिना बाँच्न सक्छ तर पानीबिना बाँच्न सक्दैन । त्यसैले पानीलाई मानव जीवनको रक्त सञ्चार (लाइफ ब्लड अफ प्रानेट) का रूपमा लिने गरिन्छ । धार्मिक हिसाबले सबै धर्ममा पानीलाई अति महìवका साथ लिइएको छ । उदाहरणका लागि हिन्दु धर्ममा पानीलाई पञ्चतìवको रूपमा ग्रहण गरिएको छ । प्राचीनकालदेखि नेपालमा पानीका लागि धारा, कुवा तथा पधँेरो बनाउने कार्यलाई सेवाभाव मानिन्छ ।

संसदीय सुनुवाइको अलग्गै कानुन

शक्ति पृथकीकरणको सिद्धान्त बमोजिम कार्यपालिका, न्यायपालिका तथा व्यवस्थापिका राज्यका तीन अंगहरूको कार्यप्रकृति भिन्न—भिन्न भए पनि यी तीनै अङ्गको अन्तरसम्बन्ध र त्यसबाट नागरिकलाई पर्न सक्ने प्रभावका आधारमा यी अङ्गले आफू खुसी आ—आफ्ना अधिकार क्षेत्रको प्रयोग गरेको अवस्थामा शासन सञ्चालनमा जटिलता उत्पन्न हुन सक्छ । राज्यका तीन अङ्गबीच समुचित शक्ति सन्तुलनको अभावले त्यस्ता अङ्गबीच शक्ति र अधिकारका लागि द्वन्द्वात्मक...

प्रतिनिधि सभाको जिम्मेवारी

शक्ति पृथकीकरणको सिद्धान्तबमोजिम राजनीतिक स्वतन्त्रता र स्थायित्वका लागि शक्तिको विभाजन आवश्यक छ भनी राज्यशक्तिलाई विधायिका, कार्यपालिका र न्यायपालिका गरी तीन अङ्गमा विभाजन गरिएको हो । यी तीनै अङ्गलाई क्रमशः विधायन, प्रशासकीय र न्यायिक कार्यहरू सुम्पिनुपर्ने तथा कुनै एक अङ्गलाई अर्को अङ्गको काममा हस्तक्षेप र अवरोध पु¥याउने अधिकार नदिइने गरी राज्यका यी अङ्गहरूको संरचना निर्माण गरिएको हुन्छ । यी तीनै अङ्गलाई...

संसदीय व्यवस्थामा ह्विपको अभ्यास

संसदीय प्रजातान्त्रिक शासन व्यवस्था अवलम्बन गरेका मुलुकमा विभिन्न राजनीतिक दलका जनप्रतिनिधिहरूको थलोका रूपमा व्यवस्थापिका रहेको हुन्छ । संसदीय प्रजातान्त्रिक शासन व्यवस्थामा व्यवस्थापिकामा रहेका राजनीतिक दलका सदस्यलाई व्यवस्थापिकाभित्र आफ्नो भनाइ राख्नका लागि पूर्ण वाक् स्वतन्त्रता रहन्छ । नेपालको संविधानको धारा १०३ ले सङ्घीय संसद्को सदस्यलाई यससम्बन्धी विशेषाधिकारको सुविधा दिइएको छ । यस्तो प्रकृतिको...

विश्वसनीय न्यायपालिका

छिटोछरितो न्याय आजको मूल आवश्यकता हो । ढिलो गरी न्याय दिनु, न्याय दिन इन्कार गर्नुसरह हो । आधुनिक न्याय प्रणालीको प्रमुख चुनौती शीघ्र न्याय सम्पादन हो । तर न्याय शीघ्र भएर मात्र पर्याप्त हुँदैन, न्याय स्वच्छ पनि हुनुपर्छ । स्वच्छ, निष्कलङ्कित र निष्पक्ष न्याय नै सबैको चाहना हो । छिटो न्याय दिँदा न्याय पार्नका लागि सजग हुनुपर्छ । यसैले शीघ्र र स्वच्छ न्यायबीचको सन्तुलन कायम गर्नु नै मूल न्याय हो । विशेषतः सबै देशमा...

कानुन निर्माणमा आयोगको उपादेयता

समाज र मुलुकलाई सही बाटोमा डो¥याउन सक्ने उचित, न्यायशील विवेकयुक्त कानुनको तर्जुमा एवम् प्रचलित कानुनमा समयानुकूल, समाजसापेक्ष सुधार वर्तमान प्रजातान्त्रिक पद्धतिका आधारशिला हुन् । यस्ता कार्य सही रूपमा भइदिए यसबाट कानुनप्रति जनताको आस्था र विश्वास जाग्नेमात्र नभई, मुलुककै राजनीतिक प्रणालीको सुदृढीकरणमा परोक्ष रूपमा टेवा पुग्न जान्छ । कानुन तर्जुमा एवम् संशोधन गर्ने कार्य साह्रै गहन एवम् महŒवपूर्ण भएकाले...

महिला सहभागितामा अब्बल नेपाल

राज्यका सरकारी संरचनामा विभिन्न उपायहरूको अवलम्बन गरी जाति, भाषिक, लैङ्गिक, धार्मिक, सांस्कृतिक तथा क्षेत्रीय समूहहरूको जातीय समानुपातिक प्रतिनिधित्वको आधारमा शक्ति र अधिकारको साझेदारी कायम गर्ने कार्यलाई समावेशीको रूपमा लिइन्छ । वास्तवमा समावेशिताको अवधारणा नवीनतम प्रजातान्त्रिक आयामको रूपमा विकास भएको हो । यसले मानव अधिकार, मौलिक हक, संस्कृति, धार्मिक, सामाजिक न्याय तथा समाजमा पहुँच नभएका व्यक्ति वा समुदायलाई...

हिंसा रोक्ने व्यवस्था

अर्जुनकुमार खड्का  नेपालमा महिलाविरुद्ध हुने विभिन्न हिंसामध्ये एसिडजन्य रासायनिक पदार्थबाट हुने हिंसा बढ्दै गएको छ । यस हिंसाबाट मुख्य गरेर किशोरी अवस्थाका बालिकाहरू बढी मात्रमा पीडित भएको देखिन्छन् । एसिडजन्य रासायनिक पदार्थ महिला हिंसाका लागि हतियारका रूपमा संसारभरि नै प्रयोग हँुदै आएको छ । हुन त षुरुषमाथि पनि यसप्रकारको हिंसा हुने गरेको पाइन्छ, तथापि माहिलाको विरुद्धमा हुने हिंसाको दाँजोमा पुरुषमाथि...

नेपालमा ‘भर्चुअल’ व्यवस्थापिका ?

प्रजातान्त्रिक मुलुकमा व्यवस्थापिका अत्यावश्यक सेवाका रूपमा लिने गरिन्छ । यसको मुख्य कारणमा व्यवस्थापिका भनेको जनप्रतिनिधिले जनताका दैनिक जीवनमा भइरहेका समस्या र चासोको विषयमा निरन्तर आवाज उठाउने थलो हो । तर, संसारभर फैलिएको कोभिड–१९ का कारणले गर्दा व्यवस्थापिकामा जनआवाज उठाउने कार्यमा अवरोध खडा भइरहेको छ । यसर्थ, विषम परिस्थितिको सन्दर्भमा पनि सरकारको काम–कारबाहीको निरीक्षण, अनुगमन, सुपरीवेक्षण तथा मूल्याङ्कन...

नेपाली हिउँका आङरिता

सोलुखुम्बु जिल्लाको थामेमा विक्रम संवत् २००५ मा जन्मेका आङरिता शेर्पासँग मेरो भेट सन् १९६६ को वसन्त ऋतुमा भएको थियो । करिब तीन महिनासम्म मेरो र उहाँको बसाइ सँगै रह्यो । त्यसको मुख्य कारण थियो– उहाँ स्वीडेन एभरेष्ट सोलो एक्सपिडिसन, १९९६ दलको सरदार र म सोही दलको सम्पर्क अधिकृत । हु