योग्यता प्रणाली र निजामती सेवा

आरक्षित प्रावधानले आरक्षित हुने वर्गभित्रको उच्चवर्गले मात्र अवसर पाइरहने अवस्था छ योग्यता प्रणालीका विषयमा जेजस्ता बुझाइ रहे पनि सामान्य अर्थमा खास कामका लागि सापेक्षिक रूपमा क्षमतावान् व्यक्तिको चयन एवं उपयोग गर्ने व्यवस्थित विधि भन्नु पर्याप्त हुन्छ । योग्यता अरु केही नभएर कार्यसम्पादन गर्ने गुण वा क्षमता हो । सार्वजनिक पदमा सबै नागरिकको समान दाबी लाग्ने र सार्वजनिक जिम्मवारीका पदले सर्वसाधारणलाई राम्रो...

कृत्रिम बौद्धिकतातर्फको यात्रा

निरन्तर सिकाई, क्षमता विकास र नवजागरण नै एआई अर्थतन्त्रलाई मानवीय स्पर्शसहित दिगो बनाउने आधार युवा विचारक युभल नोह हरारीले किशोरकिशोरीहरूलाई लक्षित गर्दै भनेका छन्– ‘जब तिमी जवान हुनेछौ त्यतिबेला तिम्रा रोजगारीका अवसर हराउन सक्छन्’ । सन् १८४८ तिर औद्योगिक जागरणका कारण रोजगारी गुमाएकाहरू उद्योग कलकारखाना गए, परम्परागत रोजागरी विस्थापित भए पनि नयाँ अवसर सिर्जना भए । १९४८ पछि अ

एआईतर्फ अर्थतन्त्र : अवसरको उपयोग कसरी ?

युवा विचारक युभल नोह हरारीले किशोरकिशोरीहरूलाई लक्षित गर्दै भनेका छन्, ‘जब तिमी जवान हुनेछौ, त्यतिबेला तिम्रो रोजगारीका अवसरहरू हराउन सक्छ ।’ सन् १८४८ तिर औद्योगिक जागरणका कारण परम्परागत रोजगारी विस्थापित भए पनि नयाँ अवसरहरू सिर्जना भएका थिए । १९४८ पछि अवसरको स्थानान्तरण उच्च सीपयुक्त जनशक्तितर्फ पुगेको छ भने २०४८ पछि पूर्णतः ‘साइबर स्पेस’मा पुग्दै छ । अवसरको यो स्थानान्तरण केही जटिल छ र जटिलता दिनप्रतिदिन बढ्दै...

सहकारी सदस्यता व्यवस्थापन र सुशासन

सहकारी सदस्य केन्द्रित सामुदायिक व्यवसाय हो । सदस्यहरूको सक्रियता, समर्पण, व्यावसायिकता र सदाचारमा नै सहकारी आफ्नो व्यवसाय बन्दछ । नेपालको संविधान जारी भइसकेपछि सहकारी सम्बन्धी कानुनलाई एकीकरण र व्यवस्थित गर्न तर्जुमा गरिएको ऐन, जसलाई सहकारी ऐन, २०७४ भनिन्छ, ले गरेका खास प्रावधानमध्ये सदस्यता सम्बन्धी प्रावधान पनि एक हो । ऐनको दफा ३० अनुसार १६ वर्ष पूरा भएको, संस्थाको कार्यक्षेत्रभित्र बसोबास गरिरहेका नेपाली नागरिक...

नयाँ सामान्यीकरणपछिको अवस्था

झन्डै १० महिनादेखि कोरोना महामारीले विश्व आक्रान्त छ । सामाजिक, आर्थिक र शैक्षिक गतिविधिहरू निकै सीमित छन् । महामारीपछिको अवस्थामा कसरी जाने र महामारीमै कसरी सुरक्षित रूपमा गतिविधि सञ्चालन गर्दै जाने भन्ने विषयमा स्तब्ध विश्व लागिरहेको छ । यही अवस्थामा सरकार र सार्वजनिक संस्थाप्रति जवाफदेहिताको प्रश्न वजनदार रूपमा उठिरहेको छ । महामारीविरुद्ध सहकार्य गर्ने पात्रहरू पनि आफैँ त्रासमा रहेकाले सरकार झन्डै एक्लो...

वित्त व्यवस्थापनमा युगान्तकारी सुधार

आधुनिक लोकतन्त्रको विकास वित्तीय जवाफदेहिताका लागि भएको हो । युरोपमा भन्ने गरिन्थ्यो– प्रतिनिधित्वबिना कर लगाउन र संसदीय स्वीकृतिबिना खर्च गर्न पाइँदैन । राज्यव्यवस्थामा सार्वजनिक आम्दानी र खर्च निकै संवदेशनशील विषयका रूपमा रहन्छ र यसैलाई केन्द्रबिन्दुमा राखेर सुधारका कामहरू गरिँदै आएका छन् । मुलुकमा लोकतन्त्र वितरणको अवस्था कस्तो छ भनेर मूल्याङ्कन गरिने एउटा सूचक वित्तीय जवाफदेहिताको स्तर पनि हो । वित्तीय...

थर–घरदेखि सङ्घीयतासम्म

नाममा नभए पनि काममा नेपाल एकीकरणका समयदेखि निजामती सेवा सुरु भएको हो, किनकि राज्य व्यवस्थालाई क्रियात्मक रूप दिने संयन्त्र निजामती प्रशासन नै हो । कतिपय चरित्र र विशेषताका आधारमा निजामती सेवा भन्न नसकिए पनि निजामती सेवाको वीजाङ्कुरण पृथ्वीनारायण शाहका समयदेखि नै भएको हो । राज्य विस्तारका लागि आवश्यक गुप्तचरी, बन्दोबस्ती, छिमेकी सम्बन्ध र आन्तरिक न्याय व्यवस्थाका लागि सघाउन थर–घर समूह रहेको थियो । पृथ्वीनारायण...