कृषि : काम कम कुरा बेसी !

चालू आर्थिक वर्षको ११ महिनामा २८ अर्ब ६० करोड ३० लाखको चामल आयात गरिएछ । अघिल्लो वर्षको तुलनामा सात अर्ब ४० करोड बढेछ । त्यति चामल आयात गर्दा दुई अर्ब ७५ करोड १३ लाख राजस्व सङ्कलन भएछ ।’ भन्सार विभागले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्क हो यो र हो हाम्रो कृषिमा गरेको लगानीको उपलब्धि मापक आधार पनि । त्यसैले ‘कृषिमा लगानी, बालुवामा पानी’ पो भन्न थालिएको छ अचेल, गाउँ घरतिर पनि । लगानीअनुसारको आम्दानी नहुनाले । खाद्यान्न, फलफूल,...

संस्कार सुधार्ने समय !

कसैकहाँ पाहुना हुन जान नपाइने र आफूकहाँ पनि कसैलाई बोलाउन नहुने समय हो यो । छरछिमेकीले गुहार माग्दा पनि मुहार लुकाउनपर्ने अवस्था आयो । चाहेर पनि गुहार दिन जान सकिँदैन । जिउँदाको जन्त र मर्दाको मलामी जान पनि नहुने भयो । मृतक सङ्क्रमित भए, परिवारका सदस्य र अरू आफन्तजनले जम्मा भएर, अन्तिम श्रद्धाञ्जली दिएर, पालैपालो काँधमा बोकेर, घाटमा लगेर, प्रचलित परम्पराअनुसार अन्तिम संस्कार गर्दैनन् । नेपाली सेनाका तोकिएका जवानले,...

अभ्यास, अभ्यस्त र सुरक्षित

चार दशक अगाडिसम्म अर्वुद रोग लागेको सुन्दाबित्तिकै मान्छे हायल–कायल हुन्थे । क्षय, हैजा, औलो, विफर र कुष्ठरोग लागेको सुन्दा पनि डराउन पथ्र्यो, पसिना छुट्थ्यो र होश–हवास उड्थ्यो । तीन दशक अगाडिसम्म एचआईभी पोजेटिभ भएको भन्दा पनि सिङ्गै गाउँ–सहर सतर्क हुन्थ्यो, थर्कमान बन्थ्यो । दुई दशक अगाडिसम्म मधुमेह, मुटु, मिर्गौला र उच्च रक्तचापजस्ता नसर्ने रोगी फेलापर्दा असहज महसुस हुन्थ्यो । एक दशक अघिसम्म थाइराइडका रोगी...

कोरोना : डर र भर

भारतमा कोरोना भाइरसको दोस्रो लहर फैलियो भनेर यतातिरका मान्छेका मुहार मलीन हुनु उति युक्तिसङ्गत नहोला । कोरोना भाइरसविरुद्धको खोप ‘अक्सफर्ड एस्ट्राजेनेका (कोभिसिल्ड)’ निर्यातमाथि भारतले प्रतिबन्ध लगायो भनेर आत्तिनु पनि जायज नहोला । उतातिरको कोरोनाको हावाकावा खाँदै यतातिर हुत्तिएर आउला, नआउला वा उतैबाट बिस्तारै बिलाउँदै जाला, प्रतिक्षाको विकल्प छैन । तथापि, आफू सतर्क हुन र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन एवम् स्वास्थ्य...

अनियन्त्रित आगलागी

वन डढेको सबैले देख्छन्, मन डढेको कसैले देख्दैनन्, भन्ने विरही गीत अब कहिल्यै सुन्न नपरोस् । पीडितका मनको आगो निभाउने काम लोकतन्त्रले गरोस् भन्ने चाहना थियो सबैको । तर, लोभतन्त्रमा परिणत गरिँदा आगलागीपीडितहरूमात्रै हैन, बाढी र पहिरो, डुबान र कटान, शीतलहर र भूकम्प आदि प्रकोपपीडितको विवादरहित तरिकाले उपकार हुन नसकेको गुनासो सुन्न परेकै छ सधैँ । हरेक वर्ष उही समय र मौसममा पीडितबाट उस्तै पीडा पोखेको सुन्न र देख्नपर्दा...

अति सर्वत्र वर्जयेत्

शयनकक्ष र स्नानगृहमा मात्रै मान्छे निर्वस्त्र हुन्छ भन्ने लोकोक्ति गलत सिद्ध गर्न खोजिँदैछ । सडक, सभाकक्ष र सम्मेलनमा पनि मान्छे नाङ्गिन्छ भन्ने कुराको पुष्टि गरिँदैछ । एक अर्कालाई नङ्ग्याएर मज्जा लिइँदैछ । आफैँलाई मुर्दा बनाएर आफैँ मलामी गइँदैछ, के भइँदैछ ? एक पटक ऐना हेर्ने कि ? उल्टो बाटो हिँडियो । आफैँंसँग भिडियो । शत्रुलाई परास्त गर्ने विषय बिर्सियो । अहंकारले अन्धो बनाएपछि भएको हो यस्तो । आफैँभित्रका शत्रुसँग...

दुर्घटनातर्फको राजनीतिक यात्रा

भुरुङ जति नाँचे पनि भुँइको भुँइ’ भनेझैँ भयो जति व्यवस्था फेरे पनि अवस्था उही र उस्तै रहँदा । पुरानो परिपाटीलाई परिवर्तन गर्न सक्ने, नयाँ व्यवस्था ल्याउन पनि सक्ने तर अवस्था फेरेर टिकाउन चाहिँ (व्यवस्थापन गर्न) नसक्ने समस्याले पिरोल्यो । आजको समस्या होइन यो, ००७ सालदेखिकै रोगको उकुच पल्टेको हो । त्यो भन्दा पहिलेको राणाशासनमा जे भएको थियो, छाडौँ । नयाँ युगमा प्रवेश गरेपछिको पहिलो अध्यायको शुभ साइतमै मातृकाप्रसाद कोइराला...

बुटवलको दम्भ, दाङको दूरदर्शिता

भुँइको टिप्न खोज्दा पोल्टाको पोखियो बुटवलको । छँदाखाँदाको प्रदेशको अस्थायी राजधानी बचेन, गयो दाङ्तिर । बुटवल अलिकतिलचिलो बनेको भए वरिपरि नै रहन पनि सक्थ्यो तर टस्कोमस् नहुँदा, वरिपरिका कसैलाई नगन्दा, छिमेकीले दिएका सान्दर्भिक सुझाव र आवाज नसुन्दा रहेको पनि टिकेन । अब पछुताएर हुँदैन । समय छँदै नसिक्ने, गुमेपछि पुर्पुरो ठोक्ने कामलाई राम्रो मानिंदैन । बुटवलले बुटवलकै बारेमा जसरी अडान लियो, त्यस्तै अडान घोराही र तुलसीपुरले...