युद्ध र जलवायु परिवर्तन

दुई पक्षको युद्धमा विजय पराजय स्वाभाविक हो । युद्धको परिणामले युद्धरत पक्षलाई मात्र होइन संसारभरकै मानिसलाई प्रभाव पर्छ । युद्ध, द्वन्द्व या सशस्त्र सङघर्षको परिणामले आर्थिक विकासको गतिलाई अवरोध पु¥याउँछ जसको कारणले कार्बन उत्र्सजनमा कमी ल्याउँछ र कल्पना नै गर्न नसकिने किसिमको क्षति जलवायुमा पु-याउँछ । युद्धको कारणले हुने पर्यावरणीय र सामाजिक परिवर्तनले हरित गृह (ग्रिन हाउस) उत्सर्जनको नयाँ र महìवपूर्ण स्रोत...

विकल्प कूटनीतिक समाधान

रुस र युक्रेनबीच युद्ध भड्किएको छ । रुसी सैनिकले आक्रमण गरेको र युक्रेनी सैनिकले पनि जबाफी कारबाही गरेको समाचार प्राप्त भइरहेका छन् । युद्धमा सैनिकलगायत सर्वसाधारणको हताहतको खबर पनि छ तर आधिकारिक रूपमा कुन पक्षले कति विनाश ग¥यो भन्ने बारेमा सम्पूर्ण तथ्याङ्क उपलब्ध छैनन् । युद्ध आक्रामक हुँदै गएको समाचार सार्वजनिक भएका छन् । विश्वका सबैजसो सञ्चारमाध्यमले हरेक दिन रुसी सैनिक र सैनिक गतिविधि नाटकीय ढङ्गले बढेको...

मतदातासँग नियमित संवाद

अहिले नेपालका नेताहरू लोकतान्त्रिक राजनीतिको जीवन्त वास्तविकता, दार्शनिक दृष्टिकोण र सिद्धान्तबाट टाढा पुगेको हो कि जस्तो देखिन्छ । जसले गर्दा लोकतन्त्र कमजोर व्यवस्था हो भन्ने भान विस्तारै जनतालाई पर्न गएको छ । हालै नेपाली काँग्रेस १४ औँ महाधिवेशनको उद्घाटन सत्रमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले गाउँघरतिर नेताहरूलाई सही नजरले हेर्दैनन् भन्ने अभिव्यक्ति दिनुभएको थियो । यसो हेर्दा...

पार्टी महाधिवेशनको सफलता

प्रजातन्त्र पुनर्बहालीपछि पनि नेपालका राजनीतिक दलहरू विकास र परिवर्तनका संवाहक बन्न सकेनन् भनेर आलोचना भइरहेको छ । निःसन्देह दलभित्र धेरै समस्या हुन्छन् । दलहरू कुनै सरकारी संस्थान होइनन् र हुन सक्दैनन् तर दलले मात्र समाजको समस्या पहिचान गर्ने, समाधान गर्ने र दुर्लभ संसाधनको वितरण गर्ने गर्छन् । यसको साथै दलहरूले नै जनताका लागि सरकारी स्रोत र साधनमाथिको पहँुच पु¥याउन मद्दत गर्छन् । समाजमा विभिन्न विचारधाराका...

अकस सम्झौताले झस्किएको विश्व

भुइँचालोको प्रभाव कुनै निश्चित भूखण्डमा सीमित हुन्छ तर राजनेताहरूको व्यवहार, आचरण, सन्धि र सम्झौताले सम्पूर्ण पृथ्वीमा गहिरो प्रभाव पार्छ । कहिलेकाहीँ भूकम्पले निम्त्याउने विनाशभन्दा पनि ठूलो विनाश निम्त्याउँछ भने कहिले विकास र पुनर्निर्माण पनि नगर्ने भने होइन । सन् १९५४ मा स्वेज नहरको विषयलाई लिएर बेलायत, फ्रान्स र इजरायलबीचको सम्झौता र संयुक्त रूपमा इजिप्टको आक्रमण, १९७२ मा राष्ट्रपति निक्सनको चीन भ्रमण तथा...

तालिबानको भूराजनीतिक प्रभाव

इतिहास सधैँ दोहोरिँदैन भनिए पनि इतिहासको प्रभाव पटक–पटक प्रकट हुन्छ भन्ने चाहिँ हालैको अफगानिस्तानको घटनाले पुष्टि गरेको छ । तालिबानले दोस्रो पटक भव्य र प्रभावशाली तरिकाले अफगानिस्तानको अधिग्रहण गरेको छ र यस्तै प्रकारको तालिबानको विजय यात्रा १९९० को दशकमा पनि देखिएको थियो । इराननजिकैको हेरात प्रान्तलाई सन् १९९५ मा पहिलोचोटि तालिबानले कब्जा गरेको थियो । त्यसपछि एक वर्षको अन्तरालमा सम्पूर्ण भूभाग कब्जा गरी...

कोभिडको तेस्रो लहर र चुनौती

वर्तमानमा नेपाल कोभिड–१९ को दोस्रो लहरको सामना गर्दैछ । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अधिकारीलगायत केही विज्ञले समेत भविष्यमा तेस्रो लहर आउन सक्ने चेतावनी दिएका छन् । तेस्रो लहर आयो भने खोप नलगाएका मानिस र बालबालिका बढी प्रभावित हुने आकलन उनीहरूको छ । यद्यपि, तेस्रो लहरको सम्भावना भए पनि केही विज्ञले यसको भविष्यवाणी गरिहाल्न हतार हुने तथा निर्ममतापूर्वक स्वास्थ्य मापदण्ड पूरा गर्ने र सबैले कोभिडविरुद्ध एक भएर काम...

राजनीतिक झुटको त्रासदी र लोकतन्त्र

फेसबुकका प्रमुख कार्यकारी मार्क जुकेनवर्गले आवाज (भ्वाइस) अर्थात् स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको पक्षमा वकालत गर्नुभएको छ । हुन त झुटलाई उहाँ पूर्णरूपले फेसबुकमा नियन्त्रण गर्न चाहनु हुन्थ्यो तर अन्ततः उहाँ खुला र स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको पक्षमा जानुभयो, ‘यदि तपाईं एक राजनेता हुनुहुन्छ र फेसबुकमा आफ्ना राजनीतिक विज्ञापनमार्फत झुट बोल्न चाहनुहुन्छ भने केही फरक पर्दैन तपार्इं गर्न सक्नु हुन्छ ।’ उहाँको यो भनाइ अहिले जताततै पढ्न...

विकासको बाधक गुट उपगुट

दुई या दुईभन्दा बढी राजनीतिक दलको एकीकरण हुँदा घोषणापत्रमा नै एजेण्डाहरूको विस्तृत विवरणको साथसाथ चुनावी प्रक्रियाबाट राजनीतिक शक्ति हासिल गरेपछि नीति कार्यक्रममा मतैक्य हुने र सरकार सञ्चालनसम्बन्धी श्वेतपत्र जनतासमक्ष जारी गर्ने प्रचलन विश्वभरि नै पाइन्छ । एक राजनीतिक दल अर्को राजनीतिक दलसँग एकीकरण भएर वैचारिक रूपमा प्रतिष्ठित हुनका लागि निर्वाचन, सरकार सहलह या अनुबन्धनसँग सम्बन्धित कार्यहरू प्राथमिकतामा...

नेतृत्वको शैली र सफलता

राजनीतिमा नेतृत्वलाई एउटा अनौठो संयोग मानिन्छ । लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा नेतृत्व स्थापित तबसम्म हुँदैन जबसम्म उनीहरूले मतदाताको विश्वास जित्न सक्दैनन् । अहिलेको उत्पादनमुखी विश्व अर्थ व्यवस्थामा नेतृत्वको सफलता मापन मतदाताको अपेक्षाअनुसार नेताहरूले कार्य गर्न सके कि सकेनन् भन्ने नै हो । विश्वका सफल नेताहरूको कार्यप्रणाली हेर्दा उनीहरूको भावनात्मक बुद्धिमत्ता क्षमता, लोकतान्त्रिक आधिकारिक अनुशिक्षण या...