सिक्काका दुई पाटा

बीपी कोइराला एउटै व्यक्तिमा दुइटा व्यक्तित्व भएको असाधारण प्रतिभा हुनुहुन्थ्यो । गहिरिएर हेर्दा उहाँको राजनीति र साहित्यमा कुन व्यक्तित्वले जित्ला ? यसतर्फ खास बहस भएको पाइँदैन । त्यसो त साहित्य र राजनीतिमा पृथक् व्यक्तित्वको उपस्थिति भए पनि ती दुई व्यक्तित्वमा तुलना गर्न सकिने ठाउँ नै छोडिदिनुभएको छैन उहाँले । उहाँको स्पष्ट मान्यता थियो, “साहित्य मृत्युञ्जय हुन्छ भने राजनीति समयको अपरिहार्यता मात्रै ।” राजनीतिलाई...

कृषिका लागि नेपाल उर्वर भूमि

संसारका सबै देश कृषि विकासका लागि अनुकूल छैनन् । कृषि विकासका लागि देशको भू–बनोट र माटोको उर्वरा मिल्नुपर्छ । त्यसैगरी जलस्रोत, जनशक्ति, कृषि प्रणाली, कृषि बजार व्यवस्था, सञ्चार, यातायातको विकासलाई सहज बनाउँछ । त्यति मात्र होइन, कृषि कार्यप्रतिको सामाजिक अवधारणा, कृषि सामग्री र कृषि ऋणको सुविधा, कृषि व्यवसायबाट प्राप्त प्रतिफल, कृषकको ज्ञान स्तर, सरकारी नीति, ऐतिहासिक पृष्ठभूमि तथा अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव आदिको कृषि...

युट्युब बदनाम बन्न दिने कि बदल्ने

तीजको सन्दर्भमा सार्वजनिक यो गीत नेपाली जनजीवनमा लोकप्रिय बनेको छ । नेपाली लोकगीत पारखीबीच गायिका विष्णु माझी परिचित नै हुनुहुन्छ । यद्यपि गीतका यी भाका सार्वजनिकसँगै विशेषगरी युट्युबमा गायिका माझीको खोजी सुरु भएको छ । खोजी के भनौँ, विष्णु माझीको विषयलाई लिएर नेपाली युट्युबमा ‘थम्नेल आतङ्क’ नै छ । थम्नेल अर्थात् विष्णु माझीको तस्बिरसहित मैले भर्खर भेटेर आएँ विष्णु माझी, मै हुँ उनको गुरु, आजै सार्वजनिक हुँदैछिन्,...

लोकमाध्यमको बजार प्रभाव

पुरानो समयमा पितृसत्ताले नै तिज पर्वको सुरुवात गरेको थियो भन्ने प्रष्ट आधारहरू छन । तर नेपाली समाजको सामाजिक–साँस्कृतिक जीवनको बदलिँंदो रुपसँगै तिजले पनि नयाँ परिचय हासिल गर्दै गएको छ । हिमालय राजकी छोरी पार्वतीले महादेवलाई वरका रुपमा पाउने उत्कट इच्छा गर्दै बसेको कठोर व्रत सफल भएको धार्मिक मिथक छ । एकातिर यस पर्वले पुरुष श्रेष्ठताको धार्मिक–साँस्कृृतिक जरा गहि¥याएको छ । अर्कोतिर पुस्तौंदेखि यसलाई नेपाली महिलाहरूले...

सरकारको नीतिमा नागरिक विज्ञान

वैज्ञानिक क्रियाकलाप एवं अनुसन्धानमा वैज्ञानिक र नागरिकको सहभागिता र सहकार्य हुने अभ्यासको रूपमा नागरिक विज्ञानलाई लिने गरिन्छ । यस अभ्यास तथ्याङ्क निगरानी र सङ्कलन, विश्लेषण, नतिजा प्रकाशनसम्म दुवैको संयुक्त रूपमा सहभागिता रहन्छ । सामान्यतया नागरिकको सहभागिता अवैतानिक स्वयंसेवकको रूपमा हुन्छ । कृषक, सर्वसाधारण, विद्यार्थी, शिक्षकलगायतका नागरिकहरू वैज्ञानिकहरूसँग अनुसन्धानमा सहभागिता जनाई शोधकार्यमा संलग्न...