तिहार

कात्तिके पालि पूर्वमा लाली कमलो घाम ठिहिरो याम । स्निग्ध हिमाल कलाझैँ विशाल लमतन्न तेर्सिएको खोई के विर्सिएको

गौमाता सबैकी त्राता

संस्कृतमा प्रचलित ‘तिथिबार’ भन्ने शब्दबाट नेपाली जनजिब्रोले ‘तिहार’ भन्न थालेको धेरै भयो । मूलतः कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीयासम्म पाँच दिन मनाइने चाड अर्थात् उत्सव (काग, कुकुर, गाई, गोरु र भाइ तिहार) यमपञ्चक, दीपावलीलाई वैदिक सनातनीहरूले तिहार भनेर श्रद्धा र प्यारमा सम्बोधन गर्छन् । यी पाँचै दिनको उत्तिकै महìव र गरिमा छ । चराचुरुङ्गी अर्थात् खेचरदेखि जलचर, भूमिचर, वृक्ष, नदी, पर्वत, वनस्पति, पशु,...

‘म्ह’ पूजा

नेवारहरूले मनाउँदै आएका विभिन्न चाडपर्वमध्ये ‘म्ह पूजा’ अर्थात् आत्म पूजा पनि एक हो । यो चाड स्वन्ति (तिहार) को चौथो दिन अर्थात् कार्तिक शुक्ल प्रतिपदाका दिन मनाइन्छ । यस दिन म्ह पूजाका साथै नयाँ वर्षको पनि सुरुवात हुन्छ । यो दिन आफ्नै शरीरलाई पूजा गरिन्छ । शरीर भन्नासाथ यसमा पञ्चतìवको संयोजन हुन्छ । पृथ्वी, जल, तेज, वायु र आकाश पञ्चतìव नै हाम्रो शरीरको अस्तित्व हो । यसरी पञ्चतìवको संयोजन भएको हाम्रो शरीरलाई बर्सेनि...

चलचित्रमा तिहार

चलचित्र ‘स्वर्ग’मा नायिका गौरी मल्लले ‘तिहारै आयो लौ झिलिमिली’ गीतमा गरेको नृत्यलाई नेपाली चलचित्रमा देखिएको तिहारको एउटा स्मरणीय दृश्यका रूपमा लिन सकिन्छ । यस चलचित्रमा गौरी मल्लले अर्जुन श्रेष्ठकी दिदीको भूमिका निर्वाह गर्नुभएको छ । झिलिमिली बत्ती बालेर भव्य रूपमा मनाइने तिहारले नेपाली चलचित्रमा पनि विशेष स्थान पाउँदै आएको छ । विशेष गरी लक्ष्मी पूजा गरिरहेको दृश्य, देउसी वा भैलीका दृश्य र भाइटीकाको दृश्य...

जुवा थोरै, रमाइलो धेरै

कलाकार दीपकराज गिरी यस वर्षको तिहारमा खासै त्यस्तो योजना केही नभएको बताउनुहुन्छ । तिहार भन्नेबित्तिकै देउसी–भैलो, सेलरोटी र झिलिमिली बत्ती सम्झनुहुन्छ गिरी । उहाँ भन्नहुन्छ, “तिहारमा बज्ने गीतले पनि यो पर्वलाई विशेष बनाउँछ ।” ‘जाने तास नजाने सत्यानास’ भन्ने उखान नै छ । चाड वा उत्सवमा रमाइलोका लागि साथीभाइसँग खालमा जम्नु राम्रो हो । तर जुवामा सबैथोक सिध्याउने तरिकाले लीन हुनु गलत । त्यस्तै तिहार दाजुभाइ र दिदीबहिनी...