वन डढेलोले वायुप्रदूषण

पृथ्वीमा रहने मानव तथा जीवन धारण गरेका प्राणी जगत्का लागि वनक्षेत्रको विशेष महìव छ । वनजङ्गल पृथ्वीको फोक्सो हो । जैविक विविधता हाम्रो जीवन हो, वनजङ्गल यसको आधार । वनस्पतिले प्राणी जगत्का लागि अक्सिजन दिन्छ, वायुमण्डलमा भएको कार्बनडाइअक्साइड शोषण गरेर आफ्नो खाना आफैँ बनाउँछ त्यसैले वातावरणलाई शुद्धीकरण गर्छ । सूक्ष्म प्राणीदेखि ठूलाठूला वन्यजन्तुको जीवन वनजङ्गल, सीमसार तथा जलाशयहरूमा बढी मात्रामा पाइन्छ । मानव...

समाज निर्माणको पूर्वाधार समानता

सामाजिक मूल्य, धारणा र मान्यताका आधारमा भएको महिला र पुरुषबीचको अन्तरसम्बन्ध तथा भिन्नता नै लैङ्गिकता वा सामाजिक लिङ्गभेद हो । यो शक्तिसँग सम्बन्धित छ । सामाजिक लिङ्गभेदले महिला र पुरुषबीचको शक्तिसम्बन्ध, जसले महिला र पुरुषको भूमिका, काम, अधिकार, आचरण, स्रोत तथा साधन आदिको पहु‘च निर्धारण गरिरहेको छ ।

लैङ्गिकताको कसीमा नेपाली सांस्कृतिक पर्व

प्रत्येक चाडपर्वको आफ्नै महìव हुन्छ । मिठो खाने, राम्रो लगाउने, रमाइलो गर्ने र उपवास (व्रत) बस्ने आदि सबै चाडपर्वका विषेशताहरू हुन् । नेपालमा मनाइने पर्वहरू नागपञ्चमीबाट सुरु हुन्छ । जस्तै ः जनैपूर्णिमा, गौरा, कृष्णजन्माष्टमी, हरितालिका तीज, ऋषिपञ्चमी, नवदुर्गा, दशैँ, तिहार, छठ र होली आदि पर्छन् । नागपञ्चमीको दिन नागको पूजा पुरुषले गर्नुपर्छ भन्ने मान्यता रहेको पाइन्छ । यसमा सर्पदंशबाट कसैलाई पनि गाह्रो नपरोस् भनेर...

प्राकृतिक प्रकोप व्यवस्थापनका सवाल

पृथ्वीमा प्रकोप नहुने कुनै स्थान नै छैन । कुनै स्थानमा ज्वालामुखीको विस्फोटले गर्दा त कतै भूकम्पले गर्दा ठूलो मात्रामा जनधनको क्षति भइरहेको कुरा हामी सबैले सुनेका छौँ र भोगेका पनि छौँ । चट्याङ र यसबाट हुने मानवीय क्षति तथा आगजनीले पनि आज मानवजगत्लाई चुनौती दिएकै छ । यसैगरी, बेलाबेलामा देखापर्ने कोरोना सङ्क्रमणजस्ता महामारीका चुनौती पनि विभिन्न कालखण्डमा मानव जातिले सामना गर्दै आएको छ । पृथ्वीको उत्पत्तिसँगै यस्ता...

स्वर्गको सुगन्ध अगरउड

नेपालमा उष्णप्रदेशीय वनस्पतिदेखि टुन्ड्रा प्रदेशीय वनस्पति र जीवजन्तुको उपलब्धता छ । नेपाल विविध किसिमका वनस्पतीय प्रजातिका लागि विश्वमै प्रसिद्ध मानिन्छ । बहुमूल्य औषधिजन्य जडीबुटी तथा सुगन्धित तेल अथवा धुप निकाल्न मिल्ने वनस्पतिले यहाँका बासिन्दालाई मात्र हैन, उद्यमशीलताको विकास गरी रोजगारी सिर्जना गर्न चाहने जोकोहीका लागि पनि अनन्त अवसर दिइरहेका छन् । विश्वको जुनसुकै स्थानको वनस्पति पनि उत्पादन गर्न...

लैङ्गिक विभेद : विगत र वर्तमान

महिला सिर्जनाका स्रोत, ममता र सहनशीलताका खानी, उत्पे्ररणाका स्रोत तथा समाज परिवर्तनका संवाहक हुन् । महिलाको अस्तित्वविना मानव समाजको परिकल्पनासमेत गर्न सकिँदैन । तर हजारौँ हजार वर्षदेखि महिला पुरुषप्रधान, पितृसत्तात्मक र विभेदकारी स्थितिको शिकार हुँदै आएका छन् । मानव समाज विकासको ऐतिहासिक चरणअनुसार कविला युगपछि निजी सम्पत्तिको उदय भएको देखिन्छ । र, जहिलेदेखि निजी सम्पत्तिको उदय भयो त्यही कालदेखि महिलालाई घरको...

हात्तीकाने : हाडजोर्नीको ओखती

हाम्रो गाउँघरमा पहिले अस्पतालको सुविधा थिएन । प्रकृतिको नियम, परिवर्तित परिस्थितिअनुसार थरीथरीका भाइरस, ब्याक्टेरियाको आक्रमणको पनि कमी थिएन । सामान्य सिटामोलको पनि उपलब्धता नभएको अवस्थामा आधुनिक मेडिकल उपकरणको त कल्पनासम्म पनि गरिँदैनथ्यो । कतै–कतै धामीझाँक्रीको विश्वास गरिन्थ्यो, त कतै वैद्यको ओखतीमुलोमा भर परिन्थ्यो । कसैलाई मनोवैज्ञानिक असर पर्नुबाहेक धामीझाँक्रीको उपचार त त्यति प्रभावकारी थिएन तर...

समृद्धिका लागि धेरै अवसर

जसरी नेपालमा विविध भूबनोट छ, त्यसरी नै मानवीय विविधता पनि छ, जससँग धेरै वेशभूषा, भाषा, धर्म, साँस्कृतिक परम्परा र ज्ञान, सीप उपलब्ध छन् । समुद्र सतहदेखि ६० मिटरको उचाइबाट सुरु भएर विश्वकै सर्वोच्च शिखर सगरमाथा अर्थात् ८,८४८ मिटरको उचाइसम्म फैलिएको हुँदा यहाँ धेरै जैविक विविधता पाइन्छ । यहाँ उष्णप्रदेशीय वनस्पतिदेखि टुन्ड्राप्रदेशीय वनस्पति र जीवजन्तुहरूको उपलब्धता छ । यहाँका उच्च शिखरहरूले पर्यटकहरूलाई मनमोहक...

आफ्नै लागि जलवायु अनुकूलन

विकसित देशहरूमा भएका औद्योगिक क्रान्ति, वनविनाश, सहरीकरण, आणविक भट्टीहरूको स्थापना र सुविधाजनक जीवनशैलीका कारण अत्यधिक मात्रामा कोइला र पेट्रोलियम पदार्थको प्रयोगबाट कार्बन उत्सर्जनका साथसाथै हानिकारक हरित्गृह ग्यास (कार्वनडाइअक्साइड, नाइट्रिक अक्साइड, मि