सङ्लिएको रात (कविता)

धुँवा धुलोले वायु प्रदूषणसँगै रात पनि धमिलिएको थियो तर अचानक रात सङ्लिएको छ आकाशमा जूनतारा देखिन थाले क्षितिजबाट सुस्त सुस्त उज्यालो निस्किँदै छ

लुम्बिनी र कपिलवस्तु उत्खनन्का तरङ्ग

शोकले लुम्बिनीमा खडा गरेको शिलास्तम्भ र त्यसमा उत्कीर्ण अभिलेख बुद्धको जन्म स्थल रहेको अकाट्य प्रमाण थियो । त्यसलाई अन्यत्रबाट घिसार्न सकिँदैनथ्यो र अन्यत्र लैजान पनि सकिँदैनथ्यो । यस अवस्थामा बौद्धग्रन्थहरूमा उल्लेख भएअनुसारको र मौर्य साम्राट अशोकले गरेका कामका आधारमा तीसँग मिल्ने गरी चिनियाँ यात्रीले दिएको विवरण अनुसार त्यसै स्तम्भलाई केन्द्र मानेर अब बुद्धको जीवनका अरू स्थलहरूका पनि खोजी गर्नुपर्ने हुन्थ्यो...

नारी उत्पीडनविरुद्ध आवाज

बिहेको केही समयपछि नै सुजाताको सपनाको राजकुमारको बानी–व्यवहार बदलिन थाल्यो । सम्पत्तिवालाले कम सम्पत्ति दिएको भन्दै माइतीमाथि विभिन्न दबाब र माग बढ्दै जान थाल्यो ।’ शोभा ज्ञवालीद्वारा लिखित ‘नलेखिने प्रेम’ कथाको अंश हो यो । यी वाक्यले नेपाली समाजमा अहिले पनि दाइजो एक कुसंस्कारका रूपमा जीवित रहेको प्रष्ट्याउँछ । हुन त एकै घरमा केटा र केटी पक्ष हुन्छन् । तिनले आफ्नी छोरी विवाह गरेर पठाउँदा पनि उही पीडा भोगेका हुन...

दूधकोसीसँग लुकामारी

दिनभरि हिँडेर बेलुका ताक्सिन्दो पुग्दा होटेलको ढोका बन्द भइसकेको थियो । ढोका ढक्ढकाएँ । साहुनीले ढोका खोलेर अन्कनाउँदै भनिन्, ‘कोठा छैन ।’ अञ्जान ठाउँमा रातमा कता भौँतारिने । यही डरले ज्यान घरभित्रै पुग्यो र मुखले फ्याट्ट बोल्यो, ‘कोठा नभए म यही डाइनिङमा सुतौँला हुन्न ?’ सायद मेरो समस्या बुझेर होला डाइनिङमा बसेका उनका श्रीमान्ले स्वीकारोक्ति जनाए । उनीहरूको खाना पाकिसकेको रहेछ । साहुनीले मेरा लागि मात्र खाना पकाउन...

नेपालमा बज्रयान

नेपालको बौद्ध धर्म र संस्कृतिको आफ्नै विशेषता छ । यहाँका बौद्ध देवदेवी, पूजाविधि, कर्मकाण्ड, चाडबाड, रहन–सहन र स्तोत्रपाठ, बाजागाजा र विविध संस्कृतिले विश्वसामु मौलिक पहिचान पस्केको छ । बौद्ध धर्ममा बज्रयान धर्मको पनि विशिष्ट स्थान छ । विशेषतः नेवार बौद्धहरूले बज्रयानका आधारमा दैनिक जीवनलाई अगाडि बढाउँदै लगेका छन् । तर, समय र परिस्थितिले गर्दा वर्तमान समयमा बौद्ध धर्म, संस्कृति बिस्तारै लोप हुने स्थितिमा छ । त्यसैले...