काँग्रेस नेतृत्वमा निर्वाचनको प्रत्याभूति

स्थानीय राष्ट्रिय निर्वाचनले जनादेशलाई नयाँ परिवर्तित स्वरूपमा ढाल्दछ । जनताले जनतामाथि शासन गर्ने अधिकारको प्रत्याभूतसमेत गर्छ निर्वाचनले । प्रजातान्त्रिक प्रणाली भएका मुलुकमा निर्वाचनलाई जनताका अधिकार स्थापित गर्ने पर्वका रूपमा हेरिन्छ ।

संविधानअनुरूप स्थानीय निर्वाचन

लोकतन्त्रमा संविधानको मर्म र प्रावधानलाई कुनै असर नपर्ने गरी कानुनको निर्माण गरिन्छ । कानुनका आधारमा नियम, विनियम तयार गरिन्छ । संविधान भनेको मुख्य रूपले राज्य व्यवस्था सञ्चालन गर्ने नियमहरूको समूह हो । त्यसैले सरकार र नागरिकका बीचको सम्बन्धलाई सञ्चालित गर्ने गर्छ । पहिले संविधान बन्छ, अनि संविधानले देखाएको बाटोबाट सरकार बन्छ र अन्य राष्ट्रिय संस्था गठन हुन्छन् र तिनले संविधानको मर्मअनुसार र देखाएको बाटोबाट...

गठबन्धन संस्कृतिको औचित्य

वि.सं २०७२ मा घोषित संविधान र संसदीय प्रजातन्त्रका सामान्य परम्परा र मान्यताअनुसार सङ्घीय संसद् अर्थात् प्रतिनिधि सभा र प्रादेशिक एकल सांसदको निर्वाचन आगामी वर्षको मङ्सिरमा हुनेछ । हुन त सङ्घीय संसद्भित्रको प्रतिनिधि सभा दुई दुई पटक ब्रह्मनालबाट सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासबाट ब्युँतिएर फर्केको हो । पूर्व प्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले दुई दुई पटक विघटन गर्नुभएको प्रतिनिधि सभाले...

राजनीतिमा शिक्षक

शिक्षामा राजनीतिको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ ? राजनीतिमा शिक्षाको भूमिका कस्तो हुनुपर्छ ? यो बहस संसारभर छ । सत्ताले आफूलाई सहज अवस्था भएका बेला त्यसको परिभाषा, व्याख्या र कानुन तयार गर्छ । शिक्षा किन, कसका लागि र कसरी उपलब्ध गराउने भनेर तय गर्ने काम राजनीतिको हो । राजनीति कसरी सञ्चालन गर्ने, राजनीतिक प्रणालीले समाजको भलो कसरी गर्छ भन्ने सचेतना शिक्षामार्फत नै सम्प्रेषण गर्ने हो । राजनीतिले नीति तय गर्छ भने त्यसलाई सम्प्रेषण...

लोकतन्त्रमा नयाँ आयाम

नेपाली काँग्रेसको चौधौँ महाधिवेशन सम्पन्न भएको छ । महाधिवेशनबाट प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा दोस्रो कार्यकालका लागि सभापतिमा निर्वाचित हुनुभएको छ । सभापतिको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा रहनुभएका डा.शेखर कोइराला पराजित हुनुभएको छ । काँग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलले आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा नउत्रिएर मतदानमा समेत चासो नदेखाएपछि कोइराला मुख्य प्रतिस्पर्धी हुनुभएको हो । आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा जो जो चुनावी...

ओझेलमा दलका नीति

बहुदलीय व्यवस्थामा राजनीतिक दलको सिद्धान्त साझा सम्पत्ति हो । दलहरूले प्रस्तुत गर्ने कार्यक्रमलाई भावी कार्यदिशा मानिन्छ । विश्वव्यापी प्रजातन्त्रमा आएको सङ्कट, सिद्धान्तमा ल्याइने नयाँपन र वैश्विक रूपमा आएका नयाँ प्रचलनको अनुसरण कसरी गर्ने भन्ने विषयलाई दलहरूले महाधिवेशनबाट दस्तावेजका रूपमा लिपिबद्ध गर्छन् । अघिल्लो महाधिवेशनमा उठेका एजेन्डा, तिनको समाधानमा खेलिएका भूमिका र भावी कार्यदिशा के हुने भन्ने...

महाधिवेशनको सैद्धान्तिक आकलन

नेपालका राजकीय मूलधारका दलहरू आन्तरिक प्रजातन्त्रमा छन् किनभने नेपालको संविधानअनुसार ती दलको वैधानिक समय घर्कनै आँटेको देखिन्छ । नेपाली काँग्रेस, नेकपा एमाले, नेकपा माओवादी केन्द्र र राप्रपा निर्वाचन प्रक्रियाको मझधारमा रहेका छन् । बहुदलीय संसदीय व्यवस्थाको यो सुन्दरतम पक्ष हो ।

प्रजातन्त्रको विश्व शिखर सम्मेलन

प्रजातन्त्रको पनि अब पुनर्परिभाषा गर्ने बेला आएको छ । अहिले संसारमा प्रचलित प्रजातन्त्र वैश्विक मान्यता प्राप्त पनि हो । अर्थात् प्रजातन्त्र भन्नेबित्तिकै जनताको पक्षमा, जनताले गर्ने निर्णयबाट आफँै शासित हुने शासन प्रणालीका रूपमा परम्परागत रूपमा जुन मान्यता रहिआएको छ, अब त्यसमा पुनर्विचार गरिने बेला आएको छ । संयुक्तराज्य अमेरिकामा परिपक्व नेताका रूपमा परिचित, दुई कार्यकाल

निर्वाचनबारे बहस थाल्ने बेला

अब चरणबद्ध रूपमा तीन तहको निर्वाचन गर्नुपर्नेछ । अहिले हामी मिश्रित निर्वाचन प्रणालीमा छौँ । एकातिर प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाहरूको बनावट प्रत्यक्ष निर्वाचन र समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीबाट सांसद सङ्ख्या निर्धारण गरिन्छ । स्थानीय तहमा पनि प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली छ र केही समावेशी पद निर्धारणका लागि मनोनयनको प्रक्रिया पनि प्रयोग गरिएको छ । समष्टिमा हाम्रो निर्वाचन प्रणाली मिश्रित नै मान्नुपर्छ ।

उदाहरणीय प्रजातन्त्रको बाटोमा

प्रजातन्त्र अत्यन्त संवेदनशील राज्य प्रणाली हो । यसमा जहिले पनि जनादेशका आधारमा राज्य सञ्चालन गर्ने अभिभारा रहन्छ । हामीजस्ता बलैले प्रजातन्त्र स्थापना गर्ने अनि त्यसमा आउने विकृतिसँग लड्दैभिड्दै पुनस्र्थापना गर्ने देशका लागि झन् संवेदनशील अवस्थामा प्रजातान्त्रिक प्रणाली रहेको हुन्छ । अर्थात् सधैँ प्रजातन्त्र गुम्ने डर रहँदो रहेछ । सयौँ वर्षदेखि अनवरत् प्रजातान्त्रिक व्यवस्थाका लागि अभ्यासरत देशमा समेत...