नसीरुद्दीनको हराएको औँठी र एमाले विवाद

पन्ध्र दिनअघि मैले यसै स्तम्भमा ‘नेल्सन मण्डेला, इदी अमीन र बदलाको राजनीति’ शीर्षकमा नेपालको क्षयोन्मुख राजनीतिक मूल्यप्रणालीबारे सङ्केत गरेको थिएँ । त्यसै दिन बिहान आ–आफ्ना घरमा बसेर प्राज्ञिक अभ्यास र राजनीतिक चिन्तन गर्ने नेपालका दुईजना अग्रज विद्वान्बाट मैले स्याबासी पाएँ । दुवै जना वयोवृद्ध हुनुहुन्छ । जीवनको उत्तराद्र्धमा जीर्ण शरीर भए पनि प्राज्ञिक उन्नयन र सार्थक बहसका पक्षपाती यी दुई जीवित मनीषी हुनुुहुन्छ...

नेल्सन मण्डेला, इदी अमिन र बदलाको राजनीति

नेल्सन मण्डेला र इदी अमिन दुवै अफ्रिकी नेता हुन् । एक जना आफ्नो मुलुक र अझ पूरै अफ्रिकी महाद्वीपका सबै देशमा उपनिवेशवादविरोधी र रङ्गभेद विरोधी आन्दोलनमा जोडिँदै प्रजातान्त्रिक प्रणालीको स्थापनाका लागि २७ वर्ष लामो कठोर कारावास तथा सहिष्णु समावेशी राजनीतिका कारण विश्वमै स्तुत्य र बन्दनीय छन्, अर्का व्यक्ति मान्छेकै मुटु क

बिरालाको घाँटीमा घण्टी बाँध्ने को ?

नेपालका विभिन्न राजनीतिक दल र खासगरी तिनका उपल्लो हैसियतका नेताहरूका बारेमा भइरहेका टीकाटिप्पणी सुन्दा लाग्छ, हामीले हाम्रो समाजलाई नेतृत्व गर्न सक्ने क्षमतावान् नेता नै पाएनौँ । कुरा केही हदसम्म सही हो । त्यस्ता टीकाटिप्पणीसँग जोडिएका आग्रह हेर्दा तपाईंलाई बर्बर शासनप्रणालीबाट यस भूमिको मुक्ति र उन्नतिका लागि प्राणोत्सर्गसम्म गरेका र निकै हण्डर खाएका टङ्कप्रसाद आचार्य र छोटो समयमा पनि उनको प्रधानमन्त्रीत्वकालमा...

नेपाली पत्रकारिताका गौँडा–गल्छेंडाबाट

आज नेपाली पत्रकारिताको आदिपत्र गोरखापत्रको वार्षिकोत्सवको दिन हो । निरन्तरताका एक सय २० वर्ष पार गरेकोमा गोरखापत्रबाटै उदाएको समग्र नेपाली पत्रकारिताले उसलाई बधाई दिनुपर्छ । आफ्नो जीवनकालमा गरेका सत्कर्मबाटै कोही कोही कालान्तरसम्म स्मरणयोग्य हुन्छन् । राणा प्रधानमन्त्री भएर पनि देवशमशेर र चन्द्रशमशेरजस्ता क्रूर शासकको छोरीज्वाइँ भएर पनि बझाङी राजा जयपृथ्वीबहादुर सिंह गोरखापत्रकै कारण नेपालको इतिहासमा...

आत्मघाती आलोचनाको यो शैली

राजनीति बुझेका छौँ भन्ने केही मानिसले नेपालमा केही भएकै छैन र हँुदैन भनेर निराशाको गतिलो व्यापार गरिरहेका छन् । यसो गरेर तिनले आफ्नो रोटी सेकिरहेका त हुन सक्छन् तर यसले मुलुकको समग्र स्वास्थ्यमा अनुकूल प्रभाव पर्दैन । मुलुकलाई सही गन्तव्यतर्फ अघि बढाउन आफ्नो केकस्तो भूमिका रहनुपर्छ भन्ने बारेमा तिनलाई केही चिन्ता छैन । वस्तुतः तिनीहरू अवैध धन्दा गरिरहेका अराजक समूहबाट प्रभावित भएर आफ्नै खुट्टामा बन्चरो हानिरहेको...

सँघारमै आइपुगेको छ वसन्त

संस्कृतमा एक सूक्तिमय श्लोक छ – ‘वसन्ते समय प्राप्ये काकः काकः पिक पिक ।’ अर्थात् हेर्दा काग र कोइली दुवै उस्तै देखिन्छन् तर जब वसन्त ऋतुको आगमन हुन्छ, काग का...का... गर्दै कर्कस स्वरमा कराउँछ, कोइलीले सुमधुर स्वरले सारा वन, उपवन गुन्जायमान पार्छ । कन्फुसियसले भने ः ‘मानिस व्यक्ति जस्तो प्रकारको हो, त्यही किसिमको गल्ती गर्छ । गल्तीलाई राम्ररी हेर्ने हो भने उसको मानवीय चरित्र ठम्याउन सकिन्छ ।’ यसरी हेर्दा कार्ल माक्र्सका...

अँध्यारोमा देखिएको उज्यालो बिन्दु

नेपालको राजनीति अहिले माझीले पेरुङ्गोमा हालेको ताजा माछाजस्तो छट्पटीमा छ । राजनीतिक भनिएका दलहरू अराजनीतिक टीका–टिप्पणीको आदानप्रदानमा व्यस्त छन् र सामाजिक भनिएका सञ्चार सञ्जालहरूमा तिनका असामाजिक र राम्ररी नसदाइएका घोडाहरू भद्दा ढङ्गले हिनहिनाइरहेका छन् । यसो लाग्छ– नेपालीको पुर्पुरोलाई यिनकै सनकले अँठ्याएको छ । २०७५ जेठ ३ गतेपछिका नेकपा अध्यक्ष तथा फागुन २३ गतेको सर्वोच्चको फैसलापछि पूर्ववत् एमाले अध्यक्ष,...

हात्ती कि मनुख्खे हुन्, अश्वत्थामा मरे

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले मन्त्रिपरिषद्को निर्णय लिएर राष्ट्रपतिसमक्ष गई प्रतिनिधिसभा विघटन गराउनुभएपछि नेपालमा सदन तताउन सक्ने आधार स्वयं उहाँका विपक्षीहरूले नै समाप्त पारे । सदन तात्ने कुरा भएन, सडक तताउने काम भने विघटनका विरोधी र समर्थक दुवैले एकैसाथ गरेका छन् । चलनचल्तीमा भनिएझैँ यो शक्तिप्रदर्शन हो वा क्षीणशक्ति प्रदर्शन, भविष्यले बताउनेछ । तथापि यस्तो खाले प्रदर्शनलाई रुचाइएको मान्नसक्ने आधार थोरै...

राजनीतिक रासलीलाको पटाक्षेप सूत्र

जब जब आफ्नै नजिककाहरूबाट धोका पाइन्छ, म विख्यात जर्मन क्रान्तिकारी कवि तथा एपिक थियटरका जन्मदाता कवि बर्तोल्त ब्रेख्तको यो कविता सम्झन्छु । विश्वकै इतिहासमा बरु अरूले हमला गरी खतम भएका सत्ता र सार्वभौमिकताको सङ्ख्या थोरै होला, आफ्नै परिवारको मिलेमतोमा सिद्धिएका राजतन्त्र र गणतन्त्रको सङ्ख्या उति नै धेरै होला । धेरै राजाहरू आफ्नै रानी र छोरा वा काकाको छोराका कारण मारिएका छन् । मुगल शासक शाहजहाँलाई आफ्नै छोराले...

फेरिनुपर्ने भाष्य फेर्नै बाँकी छन्

एउटा चिनियाँ पूराकथा– एक लाटोकोसेरो पश्चिम दिशातिर उड्न पखेटा फट्फटाइरहेको थियो । यो देखेर नजिकैको रूखमा बसिरहेको कोइलीले उसलाई सोध्यो, ‘बडा निराश र दुःखी देखिन्छौ त मित्र, कता जान लागेको ?’ कसैले पनि आफ्नो आवाज मन नपराएर अति दुःखित भएको लाटोकोसेरोले भन्यो, ‘के गर्नु, आफ्नो त खप्परै खराब । मैले गाएको कसैले मन पराउँदैनन् । अब म यहाँ बस्न चाहन्न । पश्चिम दिशातिर लाग्छु ।’ कोइलीले भन्यो, ‘तिमी जता गए पनि कुरा उही हो । तिमीलाई...