बाघका डमरु

नेपाल वैदिक युगदेखि आफैँमा अविच्छिन्न सार्वभौमसत्ता सम्पन्न मुलुक हो भनिरहन पर्दैन । यो राष्ट्रको निर्माणमा हिमाल, पहाड र तराईमा बसोवास गर्ने धेरै नेपाली नागरिकको उत्तिकै योगदान र बलिदानी रहेको पनि सर्वविदितै छ । आधुनिक नेपाल एकीकरणको महाभियानमा पृथ्वीनारायण शाह र उनका उत्तराधिकारी तथा सबै जातजातिका नेपालीको उत्तिकै योगदान छ । नेपाल एकीकरणको अभियान पूरा हुन नपाउँदै अङग्रेजले चारैतिरबाट पूर्ण तयारीका साथ...

पूर्वमा नयाँ मिचाहा वनस्पति

झापा भ्रमणको क्रममा लज्जावती झारजस्तै देखिने एउटा वनस्पति देखिएको भन्ने वरिष्ठ पक्षीविद् डा. हेमसागर बरालबाट प्राप्त सूचनाको आधारमा लेखकद्वय समेतको टोलीले पूर्वी नेपालमा अध्ययन गर्दा उक्त वनस्पति मिमोसा डिप्लोट्राइका भनी पहिचान गरिएको छ । नेपालका वनस्पतिहरूको अद्यावधिक सूचीमा सूचीकृत नभएको उक्त वनस्पति नेपालको लागी मिचाहा वनस्पतिको एउटा नयाँ प्रजाति हो । अरेली काँडाजस्तै देखिने लज्जावती झारको जस्तै पात...

थारू भाषिक शुद्धतामा प्रश्न

२०६८ सालको राष्ट्रिय जनगणनाअनुसार थारूको जनसङ्ख्या १७ लाख ३७ हजार ४७० छ । भाषागत रूपमा थारू भाषीहरूको सङ्ख्या १५ लाख २९ हजार ८७५ छ । नेपालमा थारू चुरे र तराई तथा भित्री तराईका प्रथम बासिन्दा ‘भूमिपुत्र’ मानिन्छन् । इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्यका अनुसार त्यसताका हिमालय–पर्वत शृङ्खलाको दक्षिणी पाखामा रहेका पहाडी उपत्यका तथा समतल मैदानी भागमा एक विशिष्ट जनसमुदायको आवादी थियो । यस क्षेत्रका मूल निवासी तिनै जाति...

मीननाथको महात्म्य

वर्षैपिच्छे पाटनमा वैशाख शुक्ल प्रतिपदादेखि विश्वकै लामो रथजात्रा मत्स्येन्द्रनाथको जात्रा सुरु हुन्छ । मच्छिन्द्रनाथको रथसँगै मीननाथको रथजात्रा पनि सुरु हुन्छ । ३२ हात लामो मत्स्येन्द्रनाथको रथभन्दा अलि सानो गरी मीननाथको रथ निर्माण गरिन्छ भने दुवै रथमा चार भैरवको प्रतीक स्वरूप चारवटा पाङ्ग्रा र नागको प्रतीक स्वरूप लामो काठ राखिन्छ । जसलाई स्थानीय भासामा धोँमा भनिन्छ । त्यस्तै सबैभन्दा माथिको टुप्पोमा...

नाग पुज्ने संस्कृति

विविधतायुक्त नेपाली समाज र संस्कृतिले मानवसंस्कृतिबाहेक जीवजन्तु, पशुपक्षीको पूजाआजाको परम्परालाई समेत विशिष्ट महŒव दिएको छ । यस्ता जीवजन्तुको पूजाआजाका पछाडि धार्मिक, साँस्कृतिक, ऐतिहासिक तथा सामाजिक महŒव रहिआएको छ । पशुपक्षीको पूजा गर्नेक्रममा नागपञ्चमीमा नाग (सर्प)को पूजा गरिन्छ । घरघरका ढोकामा नागको तस्बिरहरू विधिपूर्वक पूजा गरेर टाँस्ने चलन छ । जसले गर्दा वर्षभरि घरमा नागले दुःख दिँदैनन् भन्ने विश्वास...